Czym jest plan restrukturyzacji?

Postępowania restrukturyzacyjne, podobnie jak postępowania upadłościowe, prowadzone są wobec niewypłacanych dłużników, którzy nie są w stanie samodzielnie zrealizować swoich zobowiązań. Cechą wspólną każdego z tych postępowań jest konieczność poprowadzenia ich przez właściwy sąd powszechny. Dodatkowo w ramach restrukturyzacji pojawia się pojęcie tzw. planu restrukturyzacyjnego – czym jest i kiedy dokładnie możemy go zastosować?

Postępowanie restrukturyzacyjne

Jak wskazuje na to sama nazwa – postępowanie restrukturyzacyjne ma na celu modyfikację działalności dłużnika, dzięki której stanie on na nogi i będzie mógł uregulować swoje zobowiązania. W praktyce ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne wyróżnia aż 5 rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych (przy czym ostatnie z nich zostało wprowadzone na mocy tzw. ustawy covidowej, w związku z nadzwyczajnym stanem pandemii w Polsce oraz obowiązującymi przez to restrykcjami prawnymi):

• postępowanie o zatwierdzenie układu,
• przyspieszone postępowanie układowe,
• postępowanie układowe,
• postępowanie sanacyjne,
• uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne

Wszystkie postępowania restrukturyzacyjne są skierowane zarówno do przedsiębiorców już niewypłacalnych, jak i zagrożonych niewypłacalnością. Z możliwości wszczęcia tych postępowań wykluczeni zostaną jedynie ci przedsiębiorcy, którzy mają zdolność regulowania swoich zobowiązań i nie istnieje żadne zagrożenie jej utraty, a mimo to chcieliby bezpodstawnie uzyskać korzyści wynikające z poddania się procedurom restrukturyzacyjnym. Objęcie postępowaniami restrukturyzacyjnymi również dłużników niewypłacalnych jest uzasadnione głównie interesem wierzycieli, dla których korzystniejsze może być uzyskanie zaspokojenia w wyniku realizacji układu niż w drodze likwidacji majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym.

Plan restrukturyzacji 

Przywrócenie przedsiębiorcy długookresowej zdolności do samodzielnego regulowania swoich zobowiązań nie zawsze jest prostym zadaniem. Będzie tak szczególnie wtedy, gdy liczba długów opiewa na naprawdę wysokie kwoty lub gdy dłużnik posiada sporą liczbę niespłaconych wierzycieli. Rozwiązania proponowane w ramach toczącego się postępowania restrukturyzacyjnego prezentowane są w formie specjalnego planu, który opiera się na restrukturyzacji majątkowej, finansowej, organizacyjnej, zatrudnienia lub mającej na celu modernizację lub racjonalizację produkcji, w tym zmianę profilu produkcyjnego.

Ustawodawca dzieli plany restrukturyzacyjne na dwie główne kategorie:

• wstępny plan – zawierający analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika, wstępny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów, wstępny harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych. Plan ten pojawia się w przyspieszonym postępowaniu układowym, postępowaniu układowym i postępowaniu sanacyjnym, przy czym sporządza go sam dłużnik. Stanowi on integralną część wniosku o otwarcie wskazanego postępowania restrukturyzacyjnego, z wyjątkiem przypadku, gdy wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego zgłasza wierzyciel,
• zasadniczy plan – pojawia się na dalszym etapie postępowania restrukturyzacyjnego. Obowiązek jego sporządzenia należy do, odpowiednio, nadzorcy układu, nadzorcy sądowego lub zarządcy. Osoby trzecie mogą sporządzać plan restrukturyzacyjny wyjątkowo w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na zlecenie nadzorcy sądowego albo zarządcy (zlecenia nie może zatem udzielić nadzorca układu) i za uprzednią zgodą sędziego-komisarza.

Omawiany plan jest merytoryczną bazą całego postępowania restrukturyzacyjnego. Jego podstawowym celem jest zapewnienie wierzycielom, nadzorcy (zarządcy) i sądowi możliwości dokonania analizy propozycji restrukturyzacji w kontekście ich wykonalności, stopnia ryzyka oraz stopnia zgodności z kondycją przedsiębiorstwa dłużnika. 

Treść planu restrukturyzacyjnego 

Zgodnie z treścią art. 10 Prawa restrukturyzacyjnego, plan restrukturyzacyjny zawiera co najmniej:

• opis przedsiębiorstwa dłużnika wraz z informacją o aktualnym oraz przyszłym stanie podaży i popytu w sektorze rynku, na którym przedsiębiorstwo działa;
• analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika;
• prezentację proponowanej przyszłej strategii prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika oraz informację na temat poziomu i rodzaju ryzyka;
• pełny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów;
• harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych oraz ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacyjnego;
• informację o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności o ich wykorzystaniu i redukcji;
• opis metod i źródeł finansowania, w tym wykorzystania dostępnego kapitału, sprzedaży aktywów w celu finansowania restrukturyzacji, finansowych zobowiązań udziałowców i osób trzecich, w szczególności banków lub innych kredytodawców, wielkości udzielonej i wnioskowanej pomocy publicznej oraz pomocy de minimis lub pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie i wykazania zapotrzebowania na nią;
• projektowane zyski i straty na kolejne pięć lat oparte na co najmniej dwóch prognozach;
• imiona i nazwiska osób odpowiedzialnych za wykonanie układu;
• imiona i nazwiska autorów planu restrukturyzacyjnego;
• datę sporządzenia planu restrukturyzacyjnego.

Plan restrukturyzacyjny może być ograniczony, jeżeli z uwagi na wielkość lub charakter przedsiębiorstwa dłużnika ustalenie wszystkich informacji wymienionych w ust. 1 nie jest możliwe albo nie jest niezbędne do dokonania oceny możliwości wykonania układu. Ograniczenie planu restrukturyzacyjnego wymaga uzasadnienia. Plan restrukturyzacyjny składa się w postaci elektronicznej i zamieszcza w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości. 

Dokonując opisu przedsiębiorstwa dłużnika, należy odnieść się do trzech obszarów:

• otoczenia dalszego ( w sektorze polityczno-prawnym, ekonomicznym, społeczno-kulturowym, technologicznym, demograficznym, przyrodniczym);
• otoczenia bliższego (w tym sektora, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje);
• analizy potencjału strategicznego przedsiębiorstwa (analizy wnętrza).

Dokonując opisu wymienionych powyżej składowych, należy pamiętać o konieczności pokazania badanych zmiennych w układzie dynamicznym, z uwzględnieniem zarówno danych historycznych, jak i prognozowanych. Optymalna perspektywą oceny są 3 ostatnie oraz 3 kolejne lata, przy czym część doktryny stoi na stanowisku, że warto oprzeć się na okresie 5-letnim. Dokonując opisu potencjału strategicznego dłużnika, należy odnieść się do sześciu obszarów:

• systemu zarządzania;
• marketingu i sprzedaży;
• finansów;
• produkcji i zaopatrzenia;
• badań i rozwoju;
• systemu informacyjnego (w tym informatycznego).

Plan powinien obejmować pełny opis i przegląd różnych planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów. Środki restrukturyzacyjne powinny odnosić się przede wszystkim do sytuacji finansowej. W dalszej części powinien on zawierać harmonogram wdrożenia różnych środków oraz ostateczny termin wdrożenia w pełni planu restrukturyzacyjnego. Dzięki tej części planu będzie możliwe określenie horyzontu czasowego dla zamierzonych działań.

Plan powinien zawierać informację o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa, w szczególności o ich wykorzystaniu i redukcji. Możliwy jest jednak inny poziom założeń – plan może przewidywać poszerzenie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa.

Pamiętajmy, aby w planie umieścić opis metod i źródeł finansowania, w tym wykorzystanie wciąż dostępnego kapitału, sprzedaż aktywów w celu finansowania restrukturyzacji, finansowe zobowiązania udziałowców i osób trzecich (jak kredytodawcy, banki), wielkość pomocy publicznej i wykazanie zapotrzebowania na nią. Jest to bardzo ważny element planu, pozwala bowiem na ocenę szans przedsiębiorcy na późniejsze wywiązanie się ze zobowiązań układowych.

Źródła finansowania mogą być różne: wewnętrzne (np. z zysku na działalności, wyprzedaży majątku itp.), zewnętrzne (kredyty, pożyczki, dopłaty). Źródła finansowania mogą stanowić istniejące zasoby przedsiębiorstwa (np. nieproduktywne składniki wartościowego majątku przeznaczone do zbycia, wierzytelności o zwrot kaucji gwarancyjnych itp.), ale także przyszłe moce finansowe przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca może wskazać na – w miarę pewne – źródła finansowania, ale także na źródła potencjalne, zaznaczając jednocześnie ich charakter.

Plany restrukturyzacyjne mogą być bardzo złożone i obszerne, szczególnie wtedy, gdy dłużnik jest średnim lub dużym przedsiębiorstwem. W takich przypadkach plany liczą sobie nierzadko nawet do kilkudziesięciu stron. Warto pamiętać, że ustawodawca nie wskazuje w tym zakresie żadnego jednolitego wzorca planu, który powinien być stosowany w całym kraju. W praktyce każdemu planu będzie można zarzucić różne niedociągnięcia techniczne, choć niekoniecznie będzie to przemawiało za jego wadliwością (najważniejsze bowiem, aby zawierał minimum elementów określonych w Prawie restrukturyzacyjnym).