Tradycyjna elektrownia (np. gazowa, węglowa, wodna) nie stanowi tzw. inwestycji celu publicznego. Odmienna sytuacja dotyczy spalarni śmieci. Czy to oznacza, że możną ją postawić mimo protestów społecznych oraz przejąć pod budowę obiektu prywatne grunty?
Spalanie śmieci jest bardzo szybkim i skutecznym sposobem na przetwarzanie odpadów komunalnych. Podczas procesu produkowana jest energia elektryczna i cieplna, którą można wykorzystać do celów domowych oraz przemysłowych. Jednocześnie budowa spalarni śmieci wzbudza wiele kontrowersji. Osoby zamieszkujące w okolicach planowanej lokalizacji często masowo protestują przeciwko realizacji inwestycji. Obawy wzbudza możliwość ewentualnego skażenia środowiska (zwłaszcza w razie awarii), uciążliwości związane z transportem i przechowywaniem odpadów (zwiększony ruch drogowy, możliwy fetor). Krytycy wskazują, że spalanie śmieci negatywnie wpływa na rozwój recyklingu, a nawet może stanowić swoistą „zachętę” do generowania większej ilości odpadów. Dodatkowo, koszty budowy nowoczesnych instalacji, a później utrzymywanie ich w należytym stanie są bardzo wysokie – dla przykładu w 2021 r. budowę spalarni w Bełchatowie oceniano na 700 mln zł.
Obecnie w Polsce działa 12 spalarni śmieci, ok. 20 inwestycji ma wysoką szansę na realizację w najbliższych latach, a drugie tyle projektów jest w przygotowaniu.
Budowa spalarni śmieci jako przykład lokalizacji inwestycji celu publicznego
Zgodnie z art. 6 pkt 3 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej: ugn), budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do odzysku i unieszkodliwiania odpadów stanowi tzw. cel publiczny. Czy elektrociepłownia bazująca na spalaniu śmieci zalicza się do tej kategorii? Trzeba zaznaczyć, że z wyjątkiem ustawowo wyszczególnionych elektrowni szczytowo-pompowych, elektrowni atomowych, biogazowni i morskich farm wiatrowych inne tego typu instalacje nastawione na produkcję energii nie są uznawane za realizujące cele publiczne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w Wyroku z dnia 30 października 2014 r. sygn. akt II SA/Bk 655/11 jednoznacznie orzekł, że budowa spalarni odpadów stanowi cel publiczny. Sąd podkreślił, że pojęcie „unieszkodliwiania odpadów” zostało zdefiniowane w art. 3 ust. 2 pkt 21 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. I tak, ilekroć w ustawie jest mowa o unieszkodliwianiu odpadów – rozumie się przez to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonym w załączniku nr 6 do ustawy w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska (proces unieszkodliwiania D 10 wymieniony w zał. nr 6 – Termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie). Z kolei przez „termiczne przekształcanie odpadów” w myśl art. 3 ust. 2 pkt 20 tej ustawy rozumie się:
- spalanie odpadów przez ich utlenianie;
- inne procesy termicznego przekształcania odpadów, w tym pirolizę, zgazowanie i proces plazmowy, o ile substancje powstające podczas tych procesów termicznego przekształcania odpadów są następnie spalane.
Zaliczenie spalarni śmieci do inwestycji celu publicznego znacząco ułatwia ich budowę, upraszczając procedury administracyjne, zapewniając lepszą ochronę prawną i zwiększając dostęp do wsparcia finansowego – możliwe jest ono z funduszy publicznych. W celu budowy spalarni, organy uzyskują także sposobność wykorzystania przepisów dotyczących wywłaszczeń. Inwestycje celu publicznego korzystają bowiem z przepisów umożliwiających przejmowanie praw do nieruchomości mimo sprzeciwu właścicieli, którzy w zamian otrzymują odszkodowanie (art. 21 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.).
Budowa spalarni śmieci – procedura
Wywłaszczenia nieruchomości przeznaczonych pod budowę obiektów służących do spalania śmieci są regulowane przez przepisy Ustawy o gospodarce nieruchomościami. Proces ten jest czasochłonny, ponieważ obejmuje m.in. konieczność przeprowadzenia rokowań w sprawie zakupu nieruchomości (art. 114 ust. 1 ugn). Dopiero jeśli rokowania zakończą się niepowodzeniem w terminie 2 miesięcy, organ administracyjny inicjuje postępowanie wywłaszczeniowe, którego kluczowym elementem jest przeprowadzenie tzw. rozprawy administracyjnej (art. 118 ust. 1 ugn). W decyzji o wywłaszczeniu musi być już określona wysokość odszkodowania (art. 119 ust. 1 pkt 7 ugn). Wyceny nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy. Uprawniony specjalista sporządza w tym celu operat szacunkowy (art. 7 ugn).
Odwołanie od decyzji o odszkodowaniu
Strona ma możliwość odwołania się od decyzji o wywłaszczeniu, jednak podważanie lokalizacji spalarni raczej nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Należy pamiętać, że uchylenie całej decyzji lokalizacyjnej może nastąpić tylko w przypadku istotnego naruszenia przepisów. W przypadku budowy spalarni śmieci, która wymaga uzyskania wielu uzgodnień i opinii, ryzyko poważnych błędów proceduralnych jest minimalne.
Korzystniejszym rozwiązaniem dla osoby wywłaszczanej jest staranie się o jak największe odszkodowanie. Jeśli wartość mienia w wyniku błędów w operacie szacunkowym została zaniżona, można skutecznie odwołać się od decyzji, która zostanie uchylona we wskazanym zakresie. Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie (art. 129 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r., dalej: kpa) do organu wyższego szczebla za pośrednictwem organu, który wydał decyzję (art. 129 § 1 kpa).
Skontaktuj się z nami już na wczesnym etapie postępowania i uzyskaj nawet 28% wyższe odszkodowanie.
Spalarnia śmieci jako przykład inwestycji celu publicznego – podsumowanie
Budowa spalarni odpadów jest uznawana za inwestycję realizującą cel publiczny, co upraszcza procedury administracyjne i pozwala na wywłaszczenia gruntów. Produkcja energii z odpadów jest efektywna, ale kontrowersyjna m.in. z powodu obaw ekologicznych i wysokich kosztów. Wywłaszczenia pod budowę spalarni są regulowane przez Ustawę o gospodarce nieruchomościami, procedura obejmuje rokowania oraz rozprawę administracyjną. Odwołania od decyzji wywłaszczeniowych są możliwe, ale zazwyczaj nieskuteczne, lepiej więc skupić się na walce o słuszne odszkodowanie.
Źródła:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 30 października 2014 r. sygn. akt II SA/Bk 655/11
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
Kodeks postępowania administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Już wkrótce wydanie decyzji lokalizacyjnej dla CPK – jak walczyć o odszkodowanie?
Mieszkańcy terenów objętych planami budowy CPK stoją właśnie przed trudnym wyborem – oddać nieruchomości w ramach “Programu Dobrowolnych Nabyć” lub poddać się wywłaszczeniu i starać …
Ochrona zasobów wodnych a wywłaszczenia nieruchomości
Polska należy do europejskich krajów o najmniejszych zasobach wody. Postępujące zmiany klimatyczne nasilają problem, który w ostatnich latach przybiera formę kryzysową. Susza wpływa nie tylko …