Obiekt małej architektury – co to?

W przepisach prawa często pojawia się pojęcie obiektu małej architektury. Jakie konstrukcje uznaje się za tego typu obiekty i czy do ich wybudowania potrzebne jest pozwolenie na budowę? Poznaj aktualne przepisy i orzecznictwo.
Prawo budowlane wyróżnia wśród obiektów budowlanych: budynek, budowlę bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych (art. 3 pkt 1 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (dalej: pb).
Rozróżnienie pomiędzy powyższymi kategoriami jest istotne, ponieważ wpływa m.in. na procedury budowlane, kwestie podatkowe (obiekty małej architektury nie są objęte podatkiem od nieruchomości) oraz odpowiedzialność projektanta czy inwestora. W dzisiejszym artykule omawiamy pojęcie obiektu małej architektury.
Obiekt małej architektury a pozwolenie na budowę
Prawo budowlane mówi jasno, że budowa obiektów małej architektury nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast ich budowa w miejscach publicznych wymaga zgłoszenia do właściwego organu (art. 28 ust. 1 pkt 28 pb). W przypadku obiektów małej architektury budowanych poza miejscami publicznymi zgłoszenie nie jest wymagane (art. 28 ust. 2 pkt 19 pb).
Przed wybudowaniem obiektu małej architektury należy zapoznać się z dokumentami planistycznymi obowiązującymi na danym obszarze. Rada gminy może bowiem ustalić w formie uchwały (tzw. uchwała krajobrazowa) zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane (art. 37a Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, dalej mpzp). Zasady takie mogą wynikać również z zapisów planu ogólnego gminy lub miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art. 2 pkt 22 mpzp).
Trzeba wiedzieć, że niedochowanie obowiązku zgłoszenia budowy obiektu małej architektury w miejscu publicznym lub wybudowanie go wbrew aktom prawa miejscowego wiąże się z konsekwencjami, zostanie on bowiem potraktowany jako tzw. samowola budowlana (przeczytaj artykuł: Czym jest samowola budowlana?).
Obiekt małej architektury – definicja
Zgodnie z art. 3 pkt 4 pb, przez obiekt małej architektury należy rozumieć niewielkie obiekty, a w szczególności:
- obiekty kultu religijnego, jak: kapliczki, krzyże przydrożne, figury,
- posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej,
- obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki.
Potrzebujesz indywidualnego podejścia do Twojej sprawy?
- +48 502 453 699
Nie masz czasu w tej chwili? Wypełnij formularz
Obiekt małej architektury inny niż wymieniony w art. 3 pkt 4 Prawa budowlanego
Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że przywołany w powyższym przepisie katalog nie jest zamknięty. Przyporządkowanie niektórych obiektów do kategorii obiektów małej architektury bywa często przyczyną sporów sądowo-administracyjnych. Jak wynika z orzecznictwa, kluczowe wydaje się być podobieństwo spornego obiektu pod względem wielkościowym i funkcjonalnym do obiektu wymienionego w Prawie budowlanym.
Jak m.in. zauważono w Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 marca 2020 r. sygn. akt FSK 1043/18, odnosząc się zaś do kwalifikacji prawnobudowlanej wiaty na wózki, stwierdzić należy, że przedmioty te, z uwagi na cechy konstrukcyjne – brak fundamentów, przegród budowlanych wydzielających je z przestrzeni, nie mogą zostać uznane za budynki, lecz za wiaty, stanowiące obiekty budowlane. W orzecznictwie jednak przyjmuje się, że wiaty mogą być kwalifikowane jako budowle, ale także jako obiekty małej architektury np. wiata śmietnikowa. O tym, czy wiata jest budowlą, czy też obiektem małej architektury, decyduje przede wszystkim jej wielkość oraz sposób konstrukcji.
Zdarzały się przypadki, że organy nadzoru budowlanego uznawały za obiekty małej architektury przenośne kabiny toaletowe. W takich sytuacjach argumentowano, że są to m.in. obiekty służące utrzymaniu porządku. Praktyka taka wzbudza kontrowersje. Jak zauważono w Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 17 sierpnia 2016 r. sygn. akt II SA/Gl 382/16, aby obiekt mógł zostać uznany za budowlany, powinien zostać wykonany z „wyrobów budowlanych”, co oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych. W związku z tym, kabiny tego typu nie podlegają reglamentacji Prawa budowlanego (tj. nie są wykonane z wyrobów budowlanych). Sąd jednoznacznie stwierdził, że kabiny takiej nie można zakwalifikować jako obiektu małej architektury, nie jest to także inny obiekt budowlany objęty reglamentacją Prawa budowlanego.
Obiekt małej architektury – podsumowanie
Przepisy Prawa budowlanego definiują obiekty małej architektury jako niewielkie konstrukcje, które nie wymagają pozwolenia na budowę, choć ich budowa w miejscach publicznych wymaga zgłoszenia. Pomimo pozornie jasnych regulacji, przyporządkowanie konkretnych obiektów do tej kategorii często budzi wątpliwości. Przykładem są spory dotyczące takich konstrukcji jak wiaty czy przenośne kabiny toaletowe.
Kwalifikacja obiektu budowlanego ma kluczowe znaczenie, ponieważ determinuje procedury administracyjne, a także wiąże się z konsekwencjami podatkowymi oraz odpowiedzialnością inwestora. Jak pokazuje orzecznictwo, właściwe przypisanie danego obiektu do kategorii budynku, budowli lub obiektu małej architektury wymaga analizy zarówno przepisów, jak i cech konstrukcyjnych danego obiektu.
Z powyższego powodu warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnika, który wskaże, jak prawidłowo zakwalifikować dany obiekt. Ekspert pomoże również zweryfikować obowiązki związane z budową i użytkowaniem obiektu oraz oceni, czy planowana inwestycja spełnia wymagania przewidziane w przepisach prawa.
Źródła:
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 marca 2020 r. sygn. akt FSK 1043/18
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 17 sierpnia 2016 r. sygn. akt II SA/Gl 382/16
Milcząca zgoda organu a samowola budowlana
Zdarza się, że budowane „na zgłoszenie” obiekty naruszają obowiązujące przepisy. Może stać się tak z powodu błędu organu lub z przyczyn od niego niezależnych. Przeczytaj …
Zarzut o nielegalną rozbiórkę – co robić?
Zdarzają się sytuacje, w których właściciel musi pilnie rozebrać obiekt budowlany, np. gdy grozi on zawaleniem. W tym artykule wyjaśniamy, co zrobić, aby nie narazić …