Zmiana stosunków wodnych – co zrobić, gdy zalewa działkę?

Prace prowadzone na nieruchomości mogą doprowadzić do problemów z zalewaniem wodą innych działek. Mogą również odciąć im dostęp do wody. Takie sytuacje stanowią bardzo częstą przyczynę sąsiedzkich sporów. Czy poszkodowani właściciele nieruchomości mogą podjąć działania w celu usunięcia szkody? Jak bronić się przed niesłusznymi oskarżeniami? Poznaj przepisy prawa i aktualne orzecznictwo.

Zmiana stosunków wodnych na gruncie sąsiednim – czym jest?

Zdarza się, że prace prowadzone na danej nieruchomości gruntowej doprowadzają do zmiany kierunku spływu wody deszczowej, utworzenia nowego wypływu wód podziemnych (źródła), zablokowania przepływu w drenach melioracyjnych, rowach, strumieniach itp. Wszystko to może poskutkować zalewaniem nieruchomości sąsiednich lub odwrotnie – pozbawieniem ich dostępu do wody. Bywają także sytuacje, w których na cudze nieruchomości umyślnie odprowadzane są wody deszczowe czy ścieki. 

Czy osoby poszkodowane na skutek zmiany stosunków wodnych mają narzędzia prawne do obrony swoich praw?

Zakaz zmiany stanu wody i odprowadzania wody – przepisy prawa

Przepisy mówią jasno, że właściciel gruntu, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, nie może (art. 234 ust. 1 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, dalej: pw):

• zmieniać kierunku i natężenia odpływu znajdujących się na jego gruncie wód opadowych lub roztopowych ani kierunku odpływu wód ze źródeł – ze szkodą dla gruntów sąsiednich;
• odprowadzać wód oraz wprowadzać ścieków na grunty sąsiednie.

Jeżeli dojdzie do wskazanych powyżej zdarzeń, na właścicielu gruntu ciąży obowiązek usunięcia przeszkód oraz zmian w odpływie wody powodujących szkodę dla gruntów sąsiednich. Wymóg taki ciąży na nim nawet wtedy, gdy sytuacja zaistniała na skutek przypadku lub działania osób trzecich (art. 234 ust. 2 pw). Dodatkowo, jak podkreślono w Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2022 r. sygn. akt II SA/Kr 1104/22, zastosowanie przytoczonego przepisu nie jest uzależnione od tego, czy szkoda nastąpiła w wyniku działania legalnego czy nielegalnego.

Jeżeli na skutek zalania zostały poniesione wymierne szkody, stronie przysługują również roszczenia przed sądem powszechnym. Można ich dochodzić m.in. na podstawie art. 415 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny: kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Postępowanie w sprawie zmiany stosunków wodnych

Prawo mówi jasno, że poszkodowani właściciele nieruchomości mogą wystąpić z wnioskiem do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o nakazanie właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom. Nakaz wydawany jest w formie decyzji administracyjnej z ustaleniem terminu wykonania tych czynności. Właściwy organ może wszcząć postępowanie w takiej sprawie także z urzędu (art. 234 ust. 3 pw). Trzeba jednocześnie zaznaczyć, że ww. nakaz nie zwalnia właściciela nieruchomości z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego albo dokonania zgłoszenia wodnoprawnego, jeżeli są one wymagane (art. 234 ust. 4 pw).

Postępowanie w sprawie zmiany stosunków wodnych można wszcząć w terminie 5 lat od dnia, w którym właściciel gruntu sąsiedniego dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt (art. 234 ust. 5 pw). 

Trzeba przy tym zaznaczyć, że w postępowaniu o naruszenie stosunków wodnych obowiązkiem organu jest ustalenie, czy faktycznie doszło do zmiany stosunków wodnych. Jak podkreślono w Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 23 sierpnia 2023 r. sygn. akt II SA/Lu 333/23, oddziaływanie na nieruchomości sąsiednie musi być rzeczywiste, a nie hipotetyczne. Jeżeli odpowiedź jest pozytywna, organ winien jednoznacznie ustalić:

• kto i kiedy zmiany tej dokonał,
• na czym ona polegała, 
• jaki był stan wód przed dokonaniem zmiany i jaki po jej dokonaniu,
• jak zmiana wpłynęła na stosunki wodne w terenie, a przede wszystkim czy wpływ ten jest szkodliwy dla gruntów sąsiednich, tj. czy powoduje lub może powodować powstanie szkody. 

Ocena zmiany stosunków wodnych – kto może jej dokonać?

Przepisy nie określają, jak organ ma dokonać oceny, czy doszło do zmiany stosunków wodnych oraz które konkretnie kroki należy podjąć, aby móc je przywrócić. Orzecznictwo jest jednocześnie zgodne, że ocena taka wymaga fachowej wiedzy. W zależności od sytuacji, ekspertyzy może zatem dokonać osoba o kierunkowym wykształceniu z zakresu hydrologii (inżynierii i gospodarki wodnej, inżynierii środowiska) czy budownictwa.

Jak wyraźnie wskazano w Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 18 czerwca 2014 r. sygn. akt II SA/Ke 373/14, ocena zmiany stosunków wodnych wymaga wiadomości specjalnych i odpowiedniej wiedzy z zakresu hydrologii, gospodarki wodnej, melioracji wodnych i postępowań wodnoprawnych oraz ewentualnie przeprowadzenia odpowiednich analiz, badań, pomiarów lub obliczeń. Oględziny nieruchomości czy zeznania świadków nieposiadających fachowej wiedzy w odnośnym zakresie nie zawsze mogą być wystarczające dla obiektywnej oceny okoliczności danej sprawy, tj. czy doszło do zmiany stanu wody na gruncie ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Regułą jest, że w sprawach o przywrócenie stosunków wodnych na gruncie powinien być przeprowadzony dowód z opinii biegłego, między innymi na okoliczność, czy na działce sąsiedniej powstała szkoda oraz czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy zmianą stanu wód na gruncie, a szkodą.

Odwołanie od decyzji administracyjnej – procedura

Decyzja wydana przez organ może być dla strony postępowania niekorzystna. Odwołać się od niej może zarówno osoba wnioskująca o naprawienie szkody, jak i osoba obwiniana o zmianę stosunków wodnych. Zgodnie z Ustawą z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: kpa), odwołanie od decyzji administracyjnej wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję (art. 129 § 1 kpa). Odwołanie trzeba wnieść w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie (art. 129 § 2 kpa). 

Trzeba jednocześnie pamiętać, że odwołanie może zostać rozpatrzone pozytywnie wyłącznie wtedy, gdy podczas wydawania decyzji zostały naruszone przepisy. W praktyce, decyzje w sprawach o zmianę stosunków wodnych bywały uchylane, jeśli m.in.:

• oceny dokonywała osoba bez odpowiedniej wiedzy specjalnej,
• nie ustalono, kto i kiedy dokonał zmiany stosunków wodnych;
• nie udowodniono wpływu stwierdzonych działań na zmianę stosunków wodnych.

Zmiana stosunków wodnych gruntów sąsiednich – podsumowanie

Zmiana stosunków wodnych poprzez działania na sąsiedniej nieruchomości może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zalewanie innej działki czy utrata przez nią dostępu do wody. Prawo przewiduje mechanizm ochrony poszkodowanych, umożliwiając im wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom. Jednakże postępowanie w takich sprawach jest złożone, m.in. wymaga udziału specjalisty z wiedzą z zakresu hydrologii oraz prawa wodnego.

Jeśli doświadczasz problemów związanych ze zmianą stosunków wodnych na sąsiednich gruntach, warto zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej. Specjalista pomoże Ci ocenić sytuację, przygotować niezbędne wnioski i przeprowadzić Cię przez skomplikowane procedury administracyjne – w szczególności, jeśli odwołujesz się od decyzji. Wsparcie prawne zwiększa szanse na skuteczne dochodzenie swoich praw.

Źródła:

• Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2022 r. sygn. akt II SA/Kr 1104/22

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 18 czerwca 2014 r. sygn. akt II SA/Ke 373/14

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 23 sierpnia 2023 r. sygn. akt II SA/Lu 333/23

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego