Milcząca zgoda konserwatora zabytków – zmiany w prawie

Udostępniony projekt nowelizacji przepisów dotyczących ochrony zabytków i prawa budowlanego wprowadza istotne ułatwienia dla inwestorów. Pewne działania w obiektach zabytkowych będą mogły być przeprowadzone, jeżeli wojewódzki konserwator nie wniesie wobec nich sprzeciwu w terminie 30 dni.

Czym jest milcząca zgoda konserwatora zabytków?

Projekt ustawy nowelizującej Ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Prawo budowlane (nr projektu UDER62) ma na celu uproszczenie procedur oraz skrócenie czasu rozpatrywania spraw związanych z wykonywaniem określonych prac przy obiektach zabytkowych. Obecnie nawet rutynowe czynności konserwatorskie wymagają uzyskania decyzji administracyjnej – pozwolenia udzielanego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie instytucji tzw. milczącej zgody dla części prac przy zabytkach. Oznacza to, że jeżeli wojewódzki konserwator zabytków nie zgłosi sprzeciwu w terminie 30 dni od dnia złożenia zgłoszenia o zamiarze wykonania robót, inwestor będzie mógł uznać, że uzyskał zgodę. Konserwator może też przed upływem tego terminu wydać zaświadczenie o braku podstaw do sprzeciwu. To drugie rozwiązanie jest korzystne, jeżeli inwestorowi zależy na czasie – chce np. szybko złożyć kompletny wniosek o pozwolenie na budowę.

Milcząca zgoda przy zabytkach – czego ma dotyczyć?

Projekt nowelizacji wprowadza jasne rozróżnienie między przypadkami, które nadal będą wymagały pozwolenia konserwatora, a tymi, które objęto uproszczoną procedurą zgłoszeniową. Zgodnie z projektem, milcząca zgoda ma dotyczyć następujących sytuacji:

• usunięcie drzewa lub krzewu z nieruchomości lub jej części będącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni, z innego powodu niż prowadzenie prac konserwatorskich i restauratorskich;
• wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku;
• trwałe przeniesienie zabytku ruchomego wpisanego do rejestru, z naruszeniem ustalonego tradycją wystroju wnętrza, w którym zabytek ten się znajduje;
• zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z tego zabytku;
• umieszczenie na zabytku wpisanym do rejestru: urządzeń technicznych, tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych;
• podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru.

Powyższe oznacza, że jeżeli konserwator zabytków nie wniesie sprzeciwu do zgłoszenia, inwestor będzie mógł np. na zabytkowej kamienicy powiesić baner reklamowy, przenieść zabytkowy piec kaflowy z gminnego pałacyku do prywatnego domu, przerobić dawne archiwum na dyskotekę itp. 

Zgłoszenie do konserwatora nie zastępuje obowiązków wynikających z innych przepisów – w szczególności z Prawa budowlanego. Inwestor nadal może być zobowiązany do uzyskania pozwolenia na budowę lub dokonania zgłoszenia budowlanego. Ponadto, jeżeli inwestycja nie zostanie rozpoczęta w terminie 2 lat od dnia wskazanego w zgłoszeniu, konieczne będzie ponowne dokonanie zgłoszenia.

Kiedy wojewódzki konserwator zabytków wniesie sprzeciw wobec zgłoszenia?

Wojewódzki konserwator zabytków wnosi sprzeciw, jeżeli:

• zgłoszenie dotyczy działań objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia;
• zgłoszenie dotyczy działań już rozpoczętych lub wykonanych;
• zgłoszone roboty budowlane naruszają ustalenia ochrony zabytków w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy lub innych decyzji;
• zgłoszone działania są niezgodne z przepisami tzw. uchwały krajobrazowej;
• zgłoszone działania naruszają warunki, ograniczenia lub zakazy określone w uchwale o utworzeniu parku kulturowego;
• zgłoszone działania spowodują: uszczerbek dla wartości zabytku lub uszkodzenie, lub zniszczenie zabytku, lub niewłaściwe korzystanie z zabytku.

Wojewódzki konserwator zabytków może wnieść sprzeciw i nałożyć w nim obowiązek uzyskania pozwolenia na prowadzenie działań objętych obowiązkiem zgłoszenia, jeżeli ich realizacja mogłaby spowodować: uszczerbek dla wartości zabytku lub uszkodzenie, lub zniszczenie zabytku, lub niewłaściwe korzystanie z zabytku.

Zmiany w ochronie zabytków – szanse i kontrowersje

Wprowadzenie instytucji milczącej zgody w procedurach dotyczących zabytków to istotna zmiana, która może ułatwić prowadzenie inwestycji w historycznych obiektach. Nowe przepisy mają przyspieszyć działania administracyjne, eliminując konieczność długiego oczekiwania na formalne pozwolenie w przypadkach mniej inwazyjnych ingerencji. Z perspektywy inwestorów – zwłaszcza drobnych przedsiębiorców – ma to być krok w stronę większej przewidywalności i uproszczenia procesów. Warto jednak pamiętać, że brak sprzeciwu konserwatora nie zwalnia z obowiązku przestrzegania innych regulacji, w tym przepisów Prawa budowlanego czy zapisów miejscowych planów zagospodarowania.

Projekt jest na etapie weryfikacji przez Stały Komitet Rady Ministrów. Przepisy wejdą w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia ustawy.

Źródła:

• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

• Rozporządzenie z dnia 13 listopada 2023 r. w sprawie wzoru formularza pisma dotyczącego aktu planowania przestrzennego