Koszty budowy i naprawy przyłącza sieci wodociągowej

Zdarza się, że przedsiębiorstwa przesyłowe żądają od mieszkańców pokrywania kosztów instalacji i naprawy przyłączy do sieci wodociągowych. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, czy takie postępowanie jest zgodne z przepisami. 

Przyłącze wodociągowe i sieć wodociągowa – czym są?

Zgodnie z art. 2 pkt 6 Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej: uwś), przyłączem wodociągowym nazywany jest odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

Realizację budowy przyłączy do sieci zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci (art. 15 ust. 2 uwś). Natomiast za sieć wodociągową uważa się przewody wodociągowe, którymi dostarczana jest woda, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego (art. 2 pkt 7 uwś).

Rozróżnienie między przyłączem a siecią wydaje się mieć na pierwszy rzut oka charakter własnościowy, nie decydują o tym zagadnienia techniczne. W związku z tym pojawia się następujące pytanie – czy odbiorca odpowiada też za instalacje znajdujące się poza obrębem jego nieruchomości? Rury prowadzące do głównej nitki sieci wodociągowej mogą biec daleko poza teren danej posesji, również przez wiele cudzych nieruchomości. Odpowiedź na to zagadnienie jest niezwykle ważna, ponieważ koszty budowy i remontów instalacji wodociągowych potrafią być ogromne.

Odbiorca odpowiada za przyłącze wodociągowe na swojej nieruchomości

Ze względu na niejednoznaczność przepisów, w orzecznictwie pojawiają się różne interpretacje dotyczące odpowiedzialności za koszty budowy i naprawy przyłącza wodociągowego. Zgodnie z pierwszym stanowiskiem, właściciel powinien odpowiadać finansowo wyłącznie za instalacje znajdujące się w obrębie jego nieruchomości. Jak wskazano w Wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 11 grudnia 2015 r. XVII AmA 137/14, uznanie, że przyszły odbiorca winien ponosić koszt wykonania fragmentu sieci wodociągowej od granicy nieruchomości do miejsca włączenia do sieci wodociągowej i samego włączenia, nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawnych.

Analogiczne stanowisko przyjęto w Wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie – V Wydział Cywilny z dnia 10 czerwca 2015 r. sygn. akt VI ACa 1477/14. Jak wywodził sąd, przy ocenie pojęcia przyłącza kanalizacyjnego nie można abstrahować od stosunków własnościowych i stosować jedynie kryteriów natury technicznej. Trudno przyjąć, aby odbiorca usług był właścicielem przyłącza wybudowanego na gruncie niestanowiącym jego własności i był odpowiedzialny za jego konserwację. (…) Wykonanie odcinka sieci od granicy nieruchomości odbiorcy do miejsca włączenia jest więc budową przez odbiorcę fragmentu sieci, a nie przyłącza.

Odbiorca ponosi koszty budowy przyłącza do sieci wodociągowej na całym jego odcinku

Drugie stanowisko wskazuje, że odbiorca ponosi koszty budowy przyłącza na całej jego długości, niezależnie od granic nieruchomości, ponieważ definicja przyłącza nie odwołuje się do kwestii własnościowych. Pogląd ten zaprezentowano m.in. w Uchwale Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 22 czerwca 2017 r. sygn. akt III SZP 2/16. Sąd orzekł, że przyłączem wodociągowym, w rozumieniu art. 2 pkt 6 uwś, jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości.

Sąd Najwyższy, argumentując swoje stanowisko, zwrócił uwagę, że definicja przyłącza wodociągowego nie zawiera unormowań, nawiązujących choćby do granic nieruchomości gruntowej ani do kryteriów bądź przesłanek prawnorzeczowych (tj. własnościowych). Zgodnie z tym, pozwala to na przyjęcie poglądu, że punktem początkowym przyłącza jest koniec istniejącej sieci wodociągowej (dla której lokalizacji ustawodawca także nie zastrzegł wymogów ani ograniczeń w stosunku do granic nieruchomości odbiorcy usług), a punktem końcowym wewnętrzna instalacja wodociągowa w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

W myśl uchwały SN, za przyłącze uznaje się zatem instalację na całej swojej długości, którą wykonano specjalnie z myślą o połączenia konkretnej nieruchomości z istniejącą już siecią. Sąd Najwyższy stwierdza jednocześnie, że nie wyklucza się możliwości przekształcenia przyłącza w sieć, jeżeli przedsiębiorstwo kanalizacyjne nabędzie posiadanie tego „odcinka przewodu”. 

Kto ponosi koszty naprawy przyłącza wodociągowego?

Jak wywodził w uchwale SN, za potraktowaniem przyłącza jako elementu składowego sieci, po jego przyłączeniu do sieci, przemawia definicja sieci z art. 2 pkt 7 uwś. Skoro siecią są przewody w posiadaniu przedsiębiorstwa, które służą do dostarczania wody albo odprowadzania ścieków, to wskutek przyłączenia do sieci możliwe jest odprowadzanie cieczy od odbiorcy usługi. Najpóźniej z chwilą połączenia urządzenia z siecią przedsiębiorstwa sieciowego, obejmuje ono władztwo (faktyczną kontrolę) nad urządzeniem w celach związanych z działalnością przesyłową.

Obecnie wydaje się dominować stanowisko wywodzone z ww. uchwały SN. W jego myśl, odbiorca ponosi koszty budowy przyłącza na całej jego długości, natomiast po podłączeniu do sieci władztwo nad nim – aż do zaworu za wodomierzem – nabywa przedsiębiorstwo przesyłowe (przyłącze staje się elementem sieci). Tym samym przedsiębiorstwo będzie ponosić koszty naprawy ewentualnych awarii przyłącza. Pogląd taki zaprezentował m.in. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Tomasz Chróstny, który wszczął postępowanie antymonopolowe (26 listopada 2024 r.) przeciwko Wodociągom Zachodniopomorskim. Przedsiębiorstwo to żądało ponoszenia przez odbiorców kosztów usunięcia awarii przyłączy wodociągowych.

Jednocześnie powyższe stanowisko jest krytykowane przez wielu ekspertów, ponieważ wydaje się stać w sprzeczności z art. 5 ust. 2 uwś. Jak zauważa Paweł Michalski (Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Komentarz 2022, wyd. 1 red. Paweł Michalski, dalej: P. Michalski), zgodnie z art. 5 ust. 2 uwś, jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie.

P. Michalski wskazuje, że z przywołanego przepisu wynika wyraźnie, kto odpowiada za przyłącze (odbiorca), po drugie przepis wskazuje na możliwość umownego, odmiennego uregulowania tej kwestii poprzez przeniesienie odpowiedzialności na przedsiębiorstwo. Jeśli teza wyroków SN okazałaby się słuszna, tzn. wraz z przyłączeniem przedsiębiorstwo przejmuje posiadanie i odpowiedzialność za przyłącze, zupełnie niezrozumiałym byłoby wprowadzenie przez ustawodawcę możliwości umownego przeniesienia takiej odpowiedzialności na przedsiębiorstwo (P. Michalski).,

Kto ponosi koszty budowy i naprawy przyłącza sieci wodociągowej – podsumowanie

W orzecznictwie i doktrynie prawa istnieje pełna zgodność, że odbiorca usług pokrywa koszty budowy przyłącza w granicach swojej działki. Spór dotyczy odpowiedzialności za koszt budowy odcinka znajdującego się poza terenem tej nieruchomości oraz ponoszenia kosztu naprawy przyłącza. Dominujące obecnie stanowisko, poparte uchwałą Sądu Najwyższego z 2017 roku, uznaje, że odbiorca odpowiada za budowę przyłącza na całej jego długości, niezależnie od granic działki, natomiast po podłączeniu do sieci przedsiębiorstwo wodociągowe nabywa władztwo nad tym przyłączem. Oznacza to, że odpowiada ono za dalszą konserwację przyłącza. Pogląd ten wydaje się jednocześnie stać w sprzeczności z art. 5 ust. 2 uwś, zgodnie z którym takie władztwo może nastąpić wyłącznie na skutek umowy.

W przypadku wątpliwości, kto powinien ponosić koszty budowy i naprawy przyłącza wodociągowego, niezbędne jest zasięgnięcie porady prawnej. Indywidualne podejście do tematu stanowi w tym przypadku klucz. Jedynie solidna argumentacja – uwzględniająca wszystkie aspekty danej sprawy – pozwoli zwiększyć szanse na uniknięcie niezasadnych kosztów.

Dodatkowo, odpowiedzialnością za konserwację przyłącza warto zająć się już na etapie jego budowy. Prawo daje możliwość szczegółowego uregulowania tej kwestii w drodze umowy, co pozwala zapobiec późniejszym sporom.

Źródła:

• Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków

• Wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 11 grudnia 2015 r. sygn. akt XVII AmA 137/14

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – V Wydział Cywilny z dnia 10 czerwca 2015 r. sygn. akt VI ACa 1477/14

• Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 22 czerwca 2017 r. sygn. akt III SZP 2/16

• Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Komentarz 2022, wyd. 1 red. Paweł Michalski

• www.uokik.gov.pl