Wywłaszczenie pod lądowisko SOR

Śmigłowce są jednym z najszybszych środków transportu, zwłaszcza na krótkich i średnich dystansach. Nie dotyczą ich korki i ograniczenia infrastruktury drogowej. Dodatkowo, mogą startować i lądować na niewielkich, nieutwardzonych powierzchniach, takich jak polany, parkingi czy dachy budynków. Czyni je to idealnymi do docierania w trudno dostępne miejsca. Zalety te sprawiają, że znaczenie helikopterów rośnie, zwłaszcza jako środka transportu ratującego życie.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27 czerwca 2019 r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego (dalej: rozporządzenie), każdy szpitalny oddział ratunkowy (SOR) po 31 grudnia 2024 r. powinien posiadać całodobowe lotnisko lub lądowisko, zlokalizowane w takiej odległości, aby było możliwe przyjęcie osób, które znajdują się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, bez pośrednictwa specjalistycznych środków transportu sanitarnego (§ 3 ust. 7-8 rozporządzenia). W przypadku braku możliwości technicznych spełnienia ww. wymagań dopuszcza się większą odległość oddziału od lotniska lub lądowiska, pod warunkiem, że SOR zabezpieczy specjalistyczny środek transportu sanitarnego, a czas trwania transportu osób do oddziału nie przekroczy 5 minut, licząc od momentu przekazania pacjenta przez lotniczy zespół ratownictwa medycznego do środka transportu (§ 3 ust. 10 rozporządzenia).

Ministerstwo Zdrowia ocenia, że nawet 80% SOR-ów nie dysponuje dostępem do takiego obiektu. Obecnie (grudzień 2024 r.) trwają prace nad zmianą rozporządzenia i wydłużeniem wskazanego terminu. Należy pamiętać, że lądowiska dla śmigłowców przy oddziałach ratunkowych prawdopodobnie staną się standardem w najbliższych latach. Według zapowiedzi Ministerstwa Zdrowia, ich budowa ma być finansowana ze środków Funduszu Medycznego.

Szpitale zwykle dysponują ograniczonym terenem, a lądowiska dla śmigłowców zajmują sporo miejsca. Sama płyta ma przeważnie 25 x 25 m, do tego dochodzi strefa bezpieczeństwa. Pojawia się zatem pytanie – czy w razie potrzeby pod budowę lądowiska na potrzeby SOR można przejąć prywatne grunty?

Przymusowe odjęcie praw do nieruchomości możliwe jest wyłącznie na tzw. cele publiczne (art. 21 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.). Dodatkowo, może mieć miejsce wyłącznie na rzecz jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa (art. 113 ust. 1 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, dalej: ugn). Do katalogu celów publicznych zalicza się budowę i utrzymywanie publicznych obiektów ochrony zdrowia (art. 6 pkt 6 ugn). Nie włącza się do nich natomiast budowy i utrzymywania niepublicznych (prywatnych) obiektów ochrony zdrowia (przychodni, szpitali itp.).

Lądowiska przyszpitalne są integralną częścią danej publicznej jednostki leczniczej (stanowią całość funkcjonalną), dlatego wywłaszczenie gruntów pod taki obiekt jest możliwe. 

Procedura wywłaszczenia pod lądowisko szpitalnego oddziału ratunkowego

Wywłaszczenie gruntów pod lądowisko SOR regulują przepisy Ustawy o gospodarce nieruchomościami. Procedura jest skomplikowana i czasochłonna.

Etapem poprzedzającym postępowanie wywłaszczeniowe są rokowania z właścicielem nieruchomości (art. 114 ust. 1 ugn). Jeżeli w ciągu dwóch miesięcy nie doprowadzą one do porozumienia, wszczyna się postępowanie. W jego ramach odbywa się rozprawa administracyjna (art. 118 ust. 1 ugn). Wydana decyzja o wywłaszczeniu zawiera ustaloną kwotę należnego odszkodowania (art. 119 ust. 1 pkt 7 ugn). 

Od decyzji przysługuje odwołanie. Należy pamiętać, że będzie ono skuteczne, gdy podczas wydawania decyzji naruszono prawo. Odwołanie powinno odnosić się do części decyzji dotyczącej odszkodowania. Kwestionowanie całej decyzji lokalizacyjnej zazwyczaj nie ma sensu, ponieważ są one rzadko uchylane w całości. Natomiast spory dotyczące wysokości odszkodowania często kończą się pomyślnie dla wywłaszczonych właścicieli.

Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od momentu poinformowania strony o wydaniu decyzji (art. 129 § 2 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego). 

Wywłaszczenie pod lądowisko SOR – podsumowanie

Realizacja nawet tak ważnego celu publicznego, jakim jest obiekt służący ratowaniu życia, nie zwalnia od poszanowania praw właścicieli wywłaszczanych gruntów. Niestety praktyka pokazuje, że często dochodzi do nieprawidłowości. Skutkują one zaniżeniem wartości odszkodowań za wywłaszczenie. 

Warto zatem zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej. Najlepiej na wczesnym etapie postępowania – specjalista pomoże w rokowaniach z organem. Prawnik zweryfikuje też operat szacunkowy oraz w razie potrzeby pomoże odwołać się od decyzji w zakresie ustalonej kwoty odszkodowania.

Źródła:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 czerwca 2019 r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego

• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego