Termin wypłaty odszkodowania za wywłaszczenie

Osoby wywłaszczone bardzo często mają mylne wyobrażenie na temat tego kiedy otrzymają należne im odszkodowanie. Pierwszy błąd spowodowany jest faktem, że normy wskazane w Ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (specustawa drogowa) są nieintuicyjne, a nawet można powiedzieć, że nieuczciwe.

Przeciętny obywatel nie dopuszcza takiej myśli, że można pozbawić kogoś prawa własności lub posiadania nieruchomości przed wypłatą należnych z tego tytułu środków. A tak się dzieje na gruncie specustawy drogowej. Najpierw inwestor wchodzi w posiadanie nieruchomości a dopiero później właściwy organ ustala wysokość odszkodowania.

Ustawa wskazuje, że odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości ustala się w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID) stała się ostateczna (czyli po przejściu na Skarb Państwa prawa własności) lub w terminie 60 dni od daty nadania decyzji ZRID rygoru natychmiastowej wymagalności (co upoważnia GDDKiA do wejścia w posiadanie nieruchomości, mimo że nie doszło jeszcze do przeniesienia prawa własności).

Drugie niezrozumienie wynika z niedokładnej znajomości lub interpretacji przepisów. Ustalenie odszkodowania nie jest bowiem równoznaczne z jego wypłatą.

Aby odszkodowanie zostało wypłacone faktycznie musi być ustalona jego wysokość, ale muszą być spełnione także inne przesłanki.

Odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości może być wypłacone tylko i wyłącznie po przejściu na własność inwestora prawa własności nieruchomości. Jeśli ktokolwiek odwołał się od decyzji ZRID, nie stanie się ona ostateczna do czasu rozpatrzenia wszystkich odwołań przez właściwy organ wyższego szczebla. Tylko niektóre organy stoją na bardziej korzystnym dla właścicieli stanowisku i nie uzależniają terminu wypłaty odszkodowania od ostateczności decyzji wywłaszczeniowej. 

W przypadku decyzji wydawanych przez wojewodów terminy załatwienia sprawy w ministerstwie, będącym organem odwoławczym, sięgają kilkunastu miesięcy. W praktyce oznacza to, że na gruncie decyzji ZRID z nadanym rygorem natychmiastowej wykonalności GDDKiA może mieć bardzo zaawansowaną budowę, kiedy byli właściciele otrzymują wypłatę należnych im środków.

Odszkodowanie nie zostanie również wypłacone, dopóki decyzja ustalająca odszkodowanie nie stanie się ostateczna. Możliwość taką przekreśla zatem odwołanie złożone przez wywłaszczonego lub GDDKiA.

Trzeci powód tego, że oczekiwania strony różnią się od zastanej rzeczywistości wynika z opieszałości organów. Po prostu ustawowe terminy nie są dochowywane. Określone w przepisach terminy na ustalenie odszkodowania czy rozpatrzenie odwołania wynoszą 30 lub 60 dni. W praktyce sięgają one wielu miesięcy lub w skrajnych przypadkach lat.

Termin wypłaty odszkodowania za wywłaszczenie – podsumowanie

Podsumowując, dla wypłaty odszkodowania muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

• • ostateczna decyzja ZRID
•  
  • ostateczna decyzja ustalająca odszkodowanie
•  
  • upływ 14 dni od powyższego, po których inwestor ma obowiązek dokonać wypłaty

Uciążliwość czasu oczekiwania na wypłatę odszkodowania ma złagodzić przewidziana w specustawie drogowej zaliczka.

Na wniosek strony GDDKiA musi wypłacić 70% ustalonego odszkodowania. Dla zrealizowania tego świadczenia muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

• • wydana decyzja ZRID
•  
  • wydana decyzja ustalająca odszkodowanie 
•  
  • wniosek strony
•  
  • upływ 30 dni od daty złożenia wniosku. 

Wnioskując o wypłatę zaliczki strona musi liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu. Będzie to konieczne, jeśli decyzja ZRID zostanie uchylona i ostatecznie nie dojdzie do przeniesienia prawa własności na inwestora lub jeśli ostatecznie ustalona kwota odszkodowania będzie niższa, niż wypłacona zaliczka.

Obie sytuacje mogą być bardzo dotkliwe, szczególnie jeśli wypłacone środki już zostały przeznaczone na odtworzenie utraconej nieruchomości. 

Źródła:

• Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.