W większości przypadków określenie wysokości odszkodowania za wywłaszczenie wiąże się z możliwością otrzymania zaliczki na jego poczet. Co jednak, jeśli wywłaszczony będzie chciał odwołać się od decyzji? Czy również w takiej sytuacji może otrzymać część pieniędzy?
Czym jest zaliczka na poczet odszkodowania za wywłaszczenie?
Zaliczka na poczet odszkodowania to kwota, o którą mogą wnioskować osoby wywłaszczane, gdy zostanie wydana decyzja ustalająca odszkodowanie lub decyzja o wywłaszczeniu jednocześnie orzekająca odszkodowanie. Wysokość odszkodowania jest orzekana każdorazowo na podstawie wcześniejszego operatu szacunkowego, czyli opinii rzeczoznawcy majątkowego.
Zaliczkę wylicza się procentowo od całości kwoty odszkodowania. W odniesieniu do różnych specustaw wygląda to następująco:
- Jeśli wywłaszczenie przebiega w celu budowy infrastruktury przeciwpowodziowej, zgodnie z art. 21 ust. 11 Ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych, można otrzymać 100% przyznanej kwoty.
- W razie wywłaszczenia pod cele drogowe będzie to 70% (art. 12 ust. 5 Ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych).
- Przy wywłaszczeniach na cele kolejowe, zgodnie z art. 9z ust. 1 Ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, zaliczka stanowi 70% odszkodowania.
- Wywłaszczani pod Centralny Port Komunikacyjny mogą zaś otrzymać 85% ustalonej kwoty. Mówi o tym treść art. 69 ust. 1 Ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym. Dotyczy to jednak wyłącznie właścicieli nieruchomości zabudowanych.
Jeżeli natomiast wywłaszczenie ma miejsce na rzecz inwestycji niewymienionych powyżej, zastosowanie ma art. 132 ust. 1b Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Gdy po decyzji wywłaszczeniowej (jest w niej zawarta kwota odszkodowania) zostanie wydana decyzja o natychmiastowym zajęciu nieruchomości, to na wniosek można otrzymać wówczas 70%.
Odwołanie od decyzji a zaliczka na poczet odszkodowania
Czy trzeba zaakceptować wyliczoną kwotę odszkodowania, aby otrzymać zaliczkę? Okazuje się, że jeśli sprawa dotyczy wywłaszczeń na cele przeciwpowodziowe, to uprawnionymi do otrzymania pieniędzy są jedynie osoby odwołujące się od decyzji ustalającej kwotę odszkodowania. Wynika to bezpośrednio z art. 21 ust. 11 wymienionej wyżej specustawy. Legislator zaznacza przy tym, że wnioskowanie o wypłatę pieniędzy nie będzie mieć wpływu na przebieg postępowania.
Jak natomiast sytuacja przedstawia się przy innych inwestycjach celu publicznego? Kwestia odwołania od decyzji ustalającej odszkodowanie została również uregulowana w art. 9z ust. 1 specustawy kolejowej. Z jego treści wynika, że jeżeli wywłaszczany ma obiekcje wobec kwoty odszkodowania, to śmiało może się odwoływać. Takie działanie bowiem nie będzie miało wpływu na wypłatę pieniędzy oraz przebieg procesu odwoławczego. Możliwość otrzymania zaliczki nie przysługuje, jeśli jedyną stroną odwołującą się jest inwestor, co wynika bezpośrednio z zapisów art. 9z ust. 2.
Pozostałe wymienione powyżej ustawy nie regulują bezpośrednio kwestii odwoływania się od decyzji ustalającej kwotę odszkodowania lub decyzji o wywłaszczeniu, w której określono kwotę odszkodowania. W związku z tym wypłata zaliczki będzie niezależna od faktu czy – i która – strona wnosi ewentualne odwołanie. Należy jedynie pamiętać, że pieniądze nie zostaną wypłacone bez skierowania wniosku do odpowiedniego organu.
Trzeba przy tym dodać, że zgodnie z art. 129 § 2 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej kpa) odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od doręczenia decyzji stronie. W przypadku, jeżeli decyzja została ogłoszona ustnie, to od dnia jej ogłoszenia. Niektóre przepisy szczególne mogą też przewidywać inne terminy (art. 129 § 3 kpa).
Cofnięcie odwołania od decyzji a zaliczka na poczet odszkodowania
Warto przy tym zaznaczyć, że prawo do cofnięcia odwołania przysługuje stronie na mocy art. 137 kpa. Wycofanie nie zostanie uwzględnione przez odpowiedni organ tylko wtedy, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Cofnięcie odwołania możliwe jest w trakcie biegu sprawy, która zgodnie z treścią art. 35 § 1 powinna zostać załatwiona w przeciągu miesiąca od otrzymania odwołania.
Po wycofaniu odwołania osoba wywłaszczana na cele przeciwpowodziowe straci prawo do otrzymania zaliczki. Stanie się tak, ponieważ nie będzie spełniać warunków art. 21 ust. 11 specustawy.
Odwołanie od decyzji ustalającej odszkodowanie a zaliczka – podsumowanie
W większości przypadków kwestia ewentualnego odwoływania się od decyzji, w której określono kwotę odszkodowania, nie ma wpływu na możliwość otrzymania zaliczki. W niektórych jednak jest zasadnicza. Umożliwia wnioskowanie o zaliczkę lub sprawia, że ona nie przysługuje – jeśli odwołującym się jest inwestor.
Bez znajomości tych wyjątków, osoba wywłaszczana może mieć trudności podczas dochodzenia swoich praw. Dlatego kluczowe jest wcześniejsze zweryfikowanie, na jakie inwestycje celu publicznego ma zostać wywłaszczona dana nieruchomość. Mają wtedy bowiem zastosowanie inne przepisy. Określają one każdorazowo drogę postępowania oraz m.in. możliwość wcześniejszego otrzymania pieniędzy na poczet przyszłego odszkodowania.
Źródła:
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego
- Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
- Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym
- Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych
- Ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych
- Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym
