Decyzje lokalizacyjne

Realizacja inwestycji celu publicznego możliwa jest na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o lokalizacji celu publicznego.

Kto może wystąpić o wydanie decyzji? Dowiedz się, jakie prawa i obowiązki ma strona oraz czym jest rygor natychmiastowej wykonalności.

Inwestycje celu publicznego mogą nieść za sobą wiele pozytywnych efektów i wspierać rozwój danego regionu. Nie zawsze jednak przedsięwzięcia te realizowane są zgodnie z przepisami.

Nierzadko też ich sens ekonomiczny czy skutki społeczne bywają niedoszacowane. Kluczowe dla osób mieszkających na terenie objętym realizacją celu publicznego jest to, że ich nieruchomości w związku z przedsięwzięciem mogą zostać wywłaszczone (art. 21 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).

Kiedy wymagana jest decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego?

Podstawą realizacji inwestycji celu publicznego jest np. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub – jeżeli nie został uchwalony – decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że decyzje lokalizacyjne na mocy niektórych specustaw można wydawać wbrew ustaleniom miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego . Do realizacji inwestycji wystarczy przy tym sama decyzja i nie są wymagane dodatkowe działania związane z planowaniem przestrzennym (np. zatwierdzająca zmiany uchwała gminy).

Niezgodny z decyzją lokalizacyjną plan może jednak zostać uchylony w całości lub części przez radę gminy, aby mógł zostać przyjęty nowy dokument już zgodny z decyzją lokalizacyjną. Sytuacja dotyczy np. Ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym, dalej: CPK (art. 38 ust. 3 CPK).

Realizacja inwestycji zgodnie z Ustawą z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (specustawa drogowa) również nie wymaga zgodności z planem zagospodarowania przestrzennego (art. 11i specustawy drogowej).

Nie jest przy tym wydawana odrębna decyzja lokalizacyjna, ale tzw. łączona decyzja ZRID (zezwolenie na realizację inwestycji drogowej), która zawiera w sobie elementy kilku decyzji administracyjnych:

• • lokalizacji inwestycji;
•  
  • pozwolenia na budowę;
•  
  • decyzji dotyczących podziału nieruchomości i wywłaszczenia prawa do nieruchomości.

Zgodności z planem nie wymaga także analogiczna decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska publicznego, która wydawana jest na podstawie Ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (art. 19 ust. 1 specustawy lotniskowej).

Jakie przedsięwzięcia uznaje się za inwestycje celu publicznego?

Spis przedsięwzięć, jakie uznaje się za inwestycje celu publicznego zawarto w art. 6 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej: ugn). Należą do nich np.:

• • wydzielanie gruntów pod drogi publiczne;
•  
  • wydzielenie gruntów pod drogi rowerowe;
•  
  • wydzielenie gruntów pod lotniska;
•  
  • budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów;
•  
  • zakładanie i utrzymywanie cmentarzy;
•  
  • budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę;
•  
  • ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej.

Kluczowe do uznania danej inwestycji za cel publiczny jest to, że musi być skierowana do społeczeństwa, nie zaś do pojedynczych osób. Zalicza się do nich działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym), a także krajowym (obejmującym również inwestycje międzynarodowe i ponadregionalne), oraz metropolitalnym (obejmującym obszar metropolitalny).

Nie ma przy tym znaczenia status podmiotu podejmującego te działania oraz źródła ich finansowania (art. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, dalej: upzp).

Jeżeli dane przedsięwzięcie nie spełnia łącznie celów oraz działań przywołanych w wymienionych ustawach, to nie można uznać go za inwestycję celu publicznego (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 13 września 2018 r., sygn. akt II SA/Kr 803/18).

Kiedy nie wymaga się decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego?

Ustawodawstwo wymienia przypadki, kiedy decyzja o lokalizacji celu publicznego nie jest wymagana. Należą do nich prace polegające na remoncie, montażu lub przebudowie, jeżeli nie powodują zmiany sposobu zagospodarowania terenu i użytkowania obiektu budowlanego oraz nie zmieniają jego formy architektonicznej.

Nie mogą być przy tym zaliczane do przedsięwzięć wymagających przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska. Z obowiązku wyłączone są też roboty niewymagające pozwolenia na budowę (art. 50 ust. 2 upzp).

Kto wydaje decyzję o ustaleniu lokalizacji celu publicznego?

Zgodnie z art. 51 ust. 1 upzp, decyzje lokalizacyjne wydają:

• • wójt, burmistrz albo prezydent miasta w uzgodnieniu z marszałkiem województwa – dla inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym i wojewódzkim;
•  
  • wójt, burmistrz albo prezydent miasta – dla inwestycji celu publicznego o znaczeniu powiatowym i gminnym;
•  
  • wojewoda – dla inwestycji celu publicznego na terenach zamkniętych (wojewoda wydaje również decyzje lokalizacyjne, jeśli wynika to ze specustaw – np. specustawy o CPK).

Przepisy nakładają na wyżej wymienione organy obowiązek wydania decyzji w terminie do 65 dni od dnia złożenia wniosku (art. 51 ust. 2 upzp).

W przypadku, gdy inwestycja celu publicznego wykracza poza obszar jednej gminy, decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wydaje wójt gminy, burmistrz albo prezydent miasta, na których obszarze znajduje się największa część terenu przeznaczonego do realizacji inwestycji.

Decyzję powinien wydać w porozumieniu z zainteresowanymi wójtami, burmistrzami albo prezydentami miast (art. 51 ust. 3 upzp).

Wszystkie decyzje lokalizacyjne inwestycji celu publicznego są rejestrowane. Według zapisów zawartych w art. 57 upzp:

• • marszałek województwa prowadzi rejestr wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym i wojewódzkim;
•  
  • wójt, burmistrz albo prezydent miasta prowadzi rejestr wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu powiatowym i gminnym;
•  
  • wojewoda prowadzi rejestr wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego na terenach zamkniętych.

Raz wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji celu publicznego ważna jest bezterminowo. Może jednak wygasnąć. Ustawodawca precyzuje, że może to nastąpić, jeżeli inny wnioskodawca uzyskał pozwolenie na budowę lub dla terenu objętego decyzją uchwalono plan miejscowy, którego ustalenia są inne niż w wydanej decyzji. Wygaśnięcie decyzji stwierdza organ, który ją wydał (art. 65 upzp).

Decyzja lokalizacyjna wiąże organ wydający decyzję o pozwoleniu na budowę (art. 55 upzp). Tym samym, warunki pozwolenia na budowę muszę być zgodne z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

Jak powinien wyglądać wniosek o wydanie decyzji lokalizacyjnej?

Według art. 52 upzp, wniosek o wydanie decyzji lokalizacyjnej powinien przede wszystkim zawierać mapę zasadniczą lub, w przypadku jej braku, mapę ewidencyjną, pochodzące z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Mapy muszą obejmować teren, którego wniosek dotyczy, wraz z obszarem, na który inwestycja będzie oddziaływać, w skali 1:500 lub 1:1000, a w stosunku do inwestycji liniowych również w skali 1:2000. Mapy dostarcza się w postaci elektronicznej (w obowiązującym państwowym systemie odniesień przestrzennych) albo papierowej.

Kluczowe są również określenie granic terenu objętego wnioskiem oraz charakterystyka inwestycji, obejmująca:

• • określenie zapotrzebowania na wodę, energię oraz sposobu odprowadzania lub oczyszczania ścieków, a także innych potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej, a w razie potrzeby również sposobu unieszkodliwiania odpadów;
•  
  • określenie planowanego sposobu zagospodarowania terenu oraz charakterystyki zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym przeznaczenia i gabarytów projektowanych obiektów budowlanych oraz powierzchni terenu podlegającej przekształceniu, przedstawione w formie opisowej i graficznej;
•  
  • określenie charakterystycznych parametrów technicznych inwestycji oraz dane charakteryzujące jej wpływ na środowisko.

W przypadku lokalizacji składowiska odpadów trzeba dodatkowo podać:

• • docelową rzędną składowiska odpadów;
•  
  • roczną i całkowitą ilość składowanych odpadów oraz rodzaje składowanych odpadów;
•  
  • sposób gromadzenia, oczyszczania i odprowadzania ścieków;
•  
  • sposób gromadzenia, oczyszczania i wykorzystywania lub unieszkodliwiania gazu składowiskowego.

Co powinno znaleźć się w treści decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego?

Zgodnie z art. 54 upzp, decyzja lokalizacyjna powinna zawierać:

• • określenie rodzaju inwestycji;
•  
  • warunki i szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy wynikające z przepisów odrębnych, a w szczególności w zakresie warunków i wymagań ochrony i kształtowania ładu przestrzennego; ochrony środowiska i zdrowia ludzi oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacji; wymagań dotyczących ochrony interesów osób trzecich; ochrony obiektów budowlanych na terenach górniczych;
•  
  • linie rozgraniczające teren inwestycji, wyznaczone na mapie w odpowiedniej skali (1:500 lub 1:1000, a w stosunku do inwestycji liniowych również w skali 1:2000).

Skutki wydania decyzji lokalizacyjnej

Najistotniejszym skutkiem wydania decyzji lokalizacyjnej jest to, że prowadzi ona do wywłaszczenia, czyli pozbawienia prawa własności, użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego.

Decyzja lokalizacyjna stanowi podstawę do wydania decyzji o wywłaszczeniu. Zajęcie i podział nieruchomości odbywają się bowiem zgodnie z liniami rozgraniczającymi teren przedsięwzięcia ustalonymi w decyzji lokalizacyjnej.

W przypadku specustawy o CPK decyzja lokalizacyjna jest jednocześnie decyzją o wywłaszczeniu. Zawiera ona wykaz wywłaszczonych nieruchomości, zatwierdza ich podział oraz określa termin ich wydania (art. 40 ust. 2 CPK). Kwestią niezwykle istotną dla osób, na których nieruchomościach ma zostać zrealizowane przedsięwzięcie, jest to, że na podstawie decyzji lokalizacyjnej może również zostać wydana decyzja o niezwłocznym zajęciu nieruchomości (por. art. 52 ust. 2 CPK).

Zwykle wnosi o to inwestor, motywując wniosek np. sprawniejszym przeprowadzeniem prac oraz przyspieszeniem uzyskania niezbędnych decyzji administracyjnych, a tym samym ważnym interesem społecznym i gospodarczym.

Rygor natychmiastowej wykonalności, na podstawie art. 17 specustawy drogowej, nadawany jest szczególnie często decyzjom łączonym ZRID , co uprawnia inwestora do natychmiastowego zajęcia nieruchomość i rozpoczęcia na niej prac budowlanych.

Decyzje lokalizacyjne – jakie prawa ma strona?

Zgodnie z art. 10 § 1 Ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: kpa), organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Organy zobowiązane są do zawiadomienia stron o wszczęciu postępowania oraz zapoznania się z ich uwagami.

Według treści art. 127 kpa, od decyzji lokalizacyjnej stronie przysługuje odwołanie do organu wyższej instancji. Wnosi się je za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w terminie 14 dni od dnia skutecznego doręczenie decyzji stronie (art. 129 kpa).

Odwołanie powinno zawierać zarzuty odnoszące się do decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie (art. 53 ust. 6 upzp). Trzeba przy tym zaznaczyć, że odwołanie będzie skuteczne tylko wtedy, gdy decyzja została wydana z naruszeniem prawa.

Jeżeli odwołanie nie zostanie rozpatrzone pozytywnie, stronie przysługuje zaskarżenie decyzji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Jeśli WSA również nie uwzględni jej racji, istnieje możliwość złożenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Decyzja lokalizacyjna – podsumowanie

Nadal znaczna część kraju nie jest pokryta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. W związku z tym sporo inwestycji celu publicznego jest realizowana w oparciu o decyzje lokalizacyjne.

Osoby bezpośrednio dotknięte skutkami przedsięwzięć (np. wywłaszczeniami mienia) powinny zatem znać procedury, a także mieć świadomość, w oparciu o jakie przepisy można realizować inwestycje. Aby skutecznie zakwestionować decyzję lokalizacyjną, trzeba bowiem udowodnić naruszenie prawa.

Podstawy prawne:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
• Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym
• Ustawa z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego
• Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych
• Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 13 września 2018 r., sygn. akt II SA/Kr 803/18
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego