Ugoda administracyjna czym jest

Ugoda administracyjna to szczególna forma rozstrzygnięcia sprawy przez strony postępowania przed organem administracji. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, czym jest ta instytucja oraz w jakich sytuacjach może być zastosowana.

Kiedy może dojść do zawarcia ugody?

Podstawową formą rozstrzygnięć administracyjnych jest wydanie decyzji. Jednak zgodnie z treścią art. 114 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: kpa), jeżeli toczy się postępowanie administracyjne, to strony mogą zawrzeć ugodę.

Może to mieć miejsce, jeśli charakter sprawy na to pozwala i nie sprzeciwiają się temu przepisy szczególne. Zatwierdzenie takiej ugody wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego (art. 121 kpa). Organ musi jednocześnie zweryfikować przesłanki zawarcia ugody i obowiązujący stan prawny.

Ugoda może być zawarta przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie (art. 115 kpa). Może być również zawarta przed mediatorem (art. 121a kpa).

Jak wygląda tryb postępowania?

W przypadku, kiedy występują przesłanki do zawarcia ugody administracyjnej, organ odracza wydanie decyzji i wyznacza stronom termin do zawarcia ugody. Poucza je jednocześnie o trybie i skutkach zawarcia ugody (art. 116 § 1 kpa). Jeżeli jedna ze stron zawiadomi organ o odstąpieniu od zamiaru zawarcia umowy lub strony nie dotrzymają wyznaczonego terminu, to organ załatwia sporną sprawę w drodze decyzji (art. 116 § 2 kpa).

Ugodę można zawrzeć zarówno w formie elektronicznej, jak i tradycyjnej – pisemnej. W tym drugim przypadku sporządza ją upoważniony pracownik na podstawie zgodnych oświadczeń obu stron (art. 117 § 1 kpa). Przed podpisaniem następuje odczytanie ugody stronom, a następnie włącza się ją do akt sprawy (art. 117 § 2 kpa).

Zatwierdzenie (lub odmowa zatwierdzenia) ugody następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Postanowienie powinno zostać wydane w ciągu 7 dni od dnia zawarcia ugody (art. 119 § 1 kpa). W sytuacji, gdy ugodę zawarto w toku postępowania odwoławczego, z dniem, kiedy postępowanie zatwierdzające stało się ostateczne, decyzja organu I instancji traci swoją moc (art. 119 § 2 kpa). Jednocześnie ugoda staje się wykonalna z momentem uostatecznienia się ww. postanowienia (art. 120 § 1 kpa).

Ugoda niezatwierdzona przez organ administracyjny, przed którym została zawarta, jest nieważna (art. 118 § 1 kpa). Organ odmówi zatwierdzenia ugody zawartej z naruszeniem prawa lub nieuwzględniającej stanowiska organu współdziałającego, jeśli tego wymagało rozstrzygnięcie sprawy. Organ powinien również zbadać, czy ugoda nie narusza interesu społecznego bądź słusznego interesu stron (art. 118 § 2-3 kpa).

Jak powinna wyglądać ugoda?

Zgodnie z art. 117 § 1a kpa, ugoda powinna zawierać:

• • oznaczenie organu administracji publicznej, przed którym ugoda została zawarta, i stron postępowania;
•  
  • datę sporządzenia dokumentu;
•  
  • przedmiot i treść ugody;
•  
  • podpisy stron oraz podpis upoważnionego pracownika organu administracji publicznej z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego.

Ugoda administracyjna a wywłaszczenie

Kwestią kluczową determinującą możliwość zawarcia ugody administracyjnej jest sporny charakter sprawy oraz występowanie stron (art. 13 § 1 kpa). W praktyce niewiele spraw administracyjnych wykazuje taki przymiot, ponieważ w większości występuje jedna strona.

Z kolei część spraw o możliwie spornym charakterze jest na mocy odpowiednich ustaw wyłączona ze stosowania przepisów o ugodzie. Dotyczy to np. postępowania wywłaszczeniowego prowadzonego w oparciu o zapisy Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, dalej: ugn (art. 118 ust. 2 ugn).

Ugodę między stronami można jednak zawrzeć w sytuacjach, kiedy wydawana jest odrębna decyzja ustalająca wysokość odszkodowania. W przywołanej powyżej sytuacji ugoda administracyjna dotyczy nie samego postępowania wywłaszczeniowego, ale postępowania o ustalenie odszkodowania.

Na możliwość takiego polubownego rozwiązywania spraw w przypadku inwestycji drogowych zwróciło uwagę Ministerstwo Infrastruktury i Budownictw, odnosząc się do kwestii wywłaszczeń przeprowadzanych na podstawie Ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.

Nie przeciwstawiają się temu bowiem przepisy szczególne specustawy (Odpowiedź z dnia 27 grudnia 2016 r. na interpelację nr 8136 w sprawie tzw. specustawy drogowej).

Do zawarcia takiej ugody dochodzi zwykle w sytuacji, kiedy postępowanie o ustalenie odszkodowania może się przedłużyć lub sprawa dotyczy drażliwych kwestii, np. wywłaszczenia zamieszkanych domów.

Ugoda administracyjna – podsumowanie

Zgodnie z zawartą w art. 13 kpa zasadą, organy administracji publicznej w sprawach, których charakter na to pozwala, powinny dążyć do polubownego rozstrzygania kwestii spornych przez strony.

Dzięki temu przyspieszeniu może ulec proces załatwiania spraw, a strony – na zasadzie obopólnego dialogu – dochodzą do porozumienia. Zostaje również wyeliminowany element sporny pomiędzy stronami a administracją, jaki często może wywołać wydanie decyzji administracyjnej.

W praktyce jednak stosunkowo rzadko dochodzi do zawierania ugód administracyjnych. Problematyczna może być dla przykładu dopuszczalność tego trybu rozwiązywania spraw w sytuacjach dotyczących wywłaszczeń. Legislator określił wręcz, że w postępowaniach realizowanych zgodnie z Ustawą o gospodarce nieruchomościami nie powinno to następować.

Wyjątkiem są sytuacje, kiedy prowadzone mają być odrębne postępowania – wywłaszczeniowe oraz o ustalenie wysokości odszkodowania. Dotyczy to m.in. pozbawiania prawa własności na podstawie Ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, która jednak nie nakłada na inwestorze obowiązku prowadzenia rokowań w kwestii wysokości odszkodowania.

Z kolei w Ustawie z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych legislator wprowadził wprost taki wymóg, co daje spore pole do wykorzystania instytucji ugody administracyjnej.

Ustalenie odszkodowania przez organ może nastąpić w tym przypadku po 2 miesiącach nieskutecznych uzgodnień (art. 20 specustawy). Trzeba przy tym zaznaczyć, że obecnie wywłaszczenia na cele drogowe i przeciwpowodziowe są bardzo częste.

Jeśli przepisy szczególne innych aktów zezwalają na zawarcie specjalnego porozumienia między stronami, to ugoda administracyjna nie powinna być stosowana. Ma to miejsce np. w przypadku Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r.

Prawo wodne, która zgodnie z treścią art. 235 umożliwia zawarcie ugody wodnoprawnej dotyczącej zmiany stanu wody w gruncie. Z kolei ugodę graniczną można zawrzeć przed geodetą, który w razie sporu co do przebiegu linii granicznych, nakłania strony do jej zawarcia. Ugoda taka posiada moc ugody sądowej (art. 31 ust. 4 Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne).

Źródła:

• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
• Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych
• Odpowiedź z dnia 27 grudnia 2016 r. na interpelację nr 8136 w sprawie tzw. specustawy drogowej
• Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne
• Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne