Czym jest wartość przedmiotu sporu i jak ją prawidłowo określić

Wstęp

W każdej sprawie majątkowej powód obowiązany jest oznaczyć wartość przedmiotu sporu. Zasady oraz sposób obliczania wartości przedmiotu sporu został uregulowany w artykułach 19 – 26 k.p.c., a niniejszy artykuł przybliży to zagadnienie.

Wartość przedmiotu sporu jest to, oznaczona kwotą pieniężną, wartość dochodzonego w procesie roszczenia. Wartość przedmiotu sporu (w dalszej części artykułu również jako: „WPS”) jest jednym z kryteriów podziału spraw rozpoznawanych w pierwszej instancji pomiędzy sądem okręgowym a sądem rejonowym.

Przy wartości przedmiotu sporu powyżej 75.000 zł właściwym będzie sąd okręgowy. Od WPS zależy także wysokość należnych opłat sądowych i wysokość kosztów zastępstwa procesowego.

Obowiązek wskazania WPS

W sprawach o świadczenia majątkowe, obowiązek wskazania wartości przedmiotu sporu wynika z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. i stanowi wymóg formalny pisma.

Zgodnie zaś z art. 126¹ k.p.c. wartość przedmiotu sporu należy podać w każdym piśmie procesowym  i wyrazić ją w złotówkach, zaokrąglając w górę do pełnego złotego, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu i wysokość opłaty, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna.

Jeżeli powód dochodzi zapłaty konkretnej sumy pieniężnej, to nie musi oznaczać wartości przedmiotu sporu. Wartość tę bowiem oznacza właśnie dochodzona suma pieniężna.

• Skarga pauliańska – najważniejsze informacje

Sprawy o roszczenia pieniężne i inne sprawy majątkowe

W myśl ogólnej zasady wyrażonej w art. 19 k.p.c.:

§ 1. W sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu.

§ 2. W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w artykułach poniższych.

Majątkowy lub niemajątkowy charakter sprawy determinuje jego przedmiot sporu, tj. charakter dobra której ochrony żąda powód. Ustawodawca w § 1 ww. przepisu wskazuje na roszczenia pieniężne, zaś kolejny paragraf dotyczy innych spraw majątkowych.

Pamiętać należy, że pierwsza kategoria obejmuje nie tylko sprawy, w których jako przedmiot sporu występuje roszczenie pieniężne, ale także sprawy, w których roszczenie to zostało zgłoszone w zamian innego przedmiotu sporu (np. wówczas gdy zamiast wydania danego przedmiotu, powód domaga się zasądzenia jego równowartości).

• Postępowanie sanacyjne – najważniejsze informacje

Sposób oznaczenia wartości przedmiotu sporu

WPS oznacza się na dzień wniesienia pozwu, mając na uwadze przepisy o charakterze ogólnym oraz przepisy szczególne, dotyczące niektórych kategorii spraw, w których mogłyby zachodzić wątpliwości co do sposobu ustalenia wartości przedmiotu sporu.

I tak, zgodnie z art. 20 k.p.c. do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Jednakże, w przypadku dochodzenia wraz ze świadczeniem głównym skapitalizowanych odsetek, tj. zsumowanych odsetek za określony czas, wartością przedmiotu sporu jest suma wartości świadczenia głównego i skapitalizowanych odsetek.

Świadczenia powtarzające się

Przy świadczeniach powtarzających się, wartość przedmiotu sporu należy określić zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 22 k.p.c., która wskazuje że jest to suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania.

Z kolei w sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, WPS stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas nieoznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy.

Roszczenia pracownicze

Podobne rozwiązanie, jak w przypadku najmu, ustawodawca wprowadził do roszczeń ze stosunków pracy. Dotyczy to jednak wyłącznie wytoczonych przez pracowników spraw dotyczących nawiązania i rozwiązania stosunku pracy oraz spraw o ustalenie istnienia stosunku pracy, gdzie WPS stanowi przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku.

Sprawdzenie i zmiana wartości przedmiotu sporu

Sąd może sprawdzić wartość przedmiotu sporu i zarządzić w tym celu dochodzenie. Z kolei po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego.

Określona w pozwie wartość przedmiotu sporu, która nie została sprawdzona z urzędu przez sąd, a następnie niezakwestionowana przez pozwanego, pozostaje niezmieniona aż do zakończenia postępowania.

Jeżeli jednak w trakcie postępowania nastąpiła zmiana powództwa, w wyniku której wartość przedmiotu sporu uległa zmianie, to przy określaniu wartości przedmiotu sporu należy brać pod uwagę nową wartość.