Pozwanie o zapłatę członków zarządu spółki z o.o. przy braku tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce

Jeden z klientów w 2020 r. zlecił Kancelarii odzyskanie należności od spółki z o. o., która winna mu była wynagrodzenie za świadczone usługi. Próby polubownego zakończenia sporu nie powiodły się, a w związku z czym klient zdecydował się na złożenie pozwu.

W toku procesu spółka wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, a następnie składała liczne (często bezproduktywne) pisma procesowe i wnioski dowodowe które przedłużały postępowanie. Kiedy zbliżał się termin rozprawy, na której miał zostać wydany wyrok, okazało się że spółka została zlikwidowana i wykreślona z krajowego rejestru sądowego.

Klient był bardzo zdziwiony, gdy dowiedział się, że postępowanie zostanie umorzone, dalsze dochodzenie roszczenia od spółki będzie już niezasadne, a pozwanie członków zarządu w takiej sytuacji nie będzie wcale takie proste.

Umorzenie postępowania w związku z wykreśleniem spółki z KRS

Spółka, zdaniem Kancelarii, celowo torpedowała sąd licznymi pismami i wnioskami dowodowymi po to aby możliwie jak najbardziej odwlec wydanie orzeczenia w sprawie. W toku procesu spółka wszczęła procedurę likwidacyjną, mimo że pozostały niespełnione zobowiązania (w tym w stosunku do naszego Klienta) to skutecznie została wykreślona z krajowego rejestru sądowego.

To z kolei spowodowało wydanie przez sąd na posiedzeniu niejawnym postanowienia o umorzeniu całego postępowania. W myśl powiem art. 355 k.p.c. – „Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.”

Sąd słusznie zauważył, że likwidacja spółki doprowadziła do nieusuwalnego braku bezwzględnych przesłanek procesowych. Niedopuszczalne było dalsze prowadzenie postępowania z udziałem nieistniejącej strony kiedy oczywistym jest, że wskutek wykreślenia spółki z KRS jej następcy prawnego nie ma i nie będzie.

• Skarga pauliańska – najważniejsze informacje

Przesłanki odpowiedzialności członków zarządu spółki z o. o. za jej zobowiązania

Niezadowolony z takiego rozstrzygnięcia sprawy Klient zwrócił się do Kancelarii o dalszą pomoc, wszak słyszał, że za zobowiązania spółki z o. o. do odpowiedzialności można pociągnąć jej zarząd.

Klient miał rację, albowiem taka sytuacja uregulowana została przez ustawodawcę w art. 299 § 1 k.s.h., który stanowi, że „jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania”. W doktrynie zgodnie jako przesłanki takiej odpowiedzialności wymienia się:

1. 1. Powstanie szkody,
   2. Istnienie zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
   3. Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki,
   4. Związek przyczynowy między szkodą, a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

W niniejszej sprawie niewątpliwie wystąpiła szkoda (chociażby postrzegana jako uszczerbek w majątku Klienta) oraz wystąpił związek między szkodą, a niezłożeniem wniosku ogłoszenie upadłości, albowiem likwidacja spółki to nie to samo co upadłość.

Problem pojawił się jednak w tym, że w stosunku do spółki nie było prowadzone postępowanie egzekucyjne, a tym samym niemożliwym było wykazanie jej bezskuteczności. Dodatkowo istnienie zobowiązania spółki poczytuje się jako dysponowanie przez wierzyciela tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce.

• Skuteczna firma windykacyjna

Brak tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce

Aby przeprowadzić postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce, nasz Klient (wierzyciel) musiałby dysponować tytułem wykonawczym, czyli tytułem egzekucyjnym opatrzonym klauzulą wykonalności. Z kolei tytułem egzekucyjnym zgodnie z art. 777 k.p.c. są:

1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;

1 1 ) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu; (…) 3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji
sądowej;

– a także akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, które to sytuacje wskazane są szczegółowo w ust. 4, 5 i 6 cytowanego przepisu.

Skoro sprawa o zapłatę została umorzona, to nie został wydany wyrok zobowiązujący spółkę do zapłaty. Nie było więc prawomocnego orzeczenia sądu, które mogłoby stanowić tytuł egzekucyjny oraz podstawę do skierowania sprawy do komornika.

• Przedawnienie długu – czy windykacja jest możliwa?

Pozew o zapłatę członków zarządu spółki z o. o. przy braku tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce

Powszechnie przyjmuje się, że zobowiązanie spółki będące podstawą odpowiedzialności członka zarządu musi być stwierdzone tytułem egzekucyjnym wydanym przeciwko spółce z o.o.

Nawet jednak zwolennicy koncepcji uznającej konieczność uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce zwracają uwagę, że w wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne będzie wystąpienie z roszczeniem do członka zarządu od razu, bez konieczności uzyskania uprzedniego tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce.

Bardzo krytycznie doktryna odnosi się do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2014r. (sygn. akt I CSK 286/13), w którym postawiono tezę, iż “Sam fakt utraty bytu prawnego przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością nie uzasadnia odstąpienia od zasady, że wierzyciel spółki pozywający członków jej zarządu z powołaniem się na bezskuteczną egzekucję zobowiązania spółki powinien dysponować stwierdzającym to zobowiązanie tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce.”

• Rekompensata za koszty odzyskiwania należności

Na tle generalnego wymogu istnienia tytułu egzekucyjnego wobec spółki przyjąć należy liberalne stanowisko (praktyka obrotu dowodzi jednak jego racji), iż w wyjątkowych wypadkach pozwanie członków zarządu mogłoby się dokonać nawet bez uprzedniego stwierdzenia w tytule egzekucyjnym roszczenia wobec samej spółki. Chodzi zwłaszcza o przypadki, w których spółka z o.o. już nie istnieje.

W wyroku z dnia 13 grudnia 2006 r. (II CSK 300/06) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że w konkretnym stanie faktycznym sprawy posiadanie tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce nie musi być warunkiem sine qua non odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h.

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2014 r. (II CSK 790/13) uznano, że w szczególnych okolicznościach faktycznych sprawy występująca czasowo lub trwale niemożność uzyskania przez powoda tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce, ze względu na wszczęcie wobec niej postępowania upadłościowego lub wykreślenia z rejestru przedsiębiorców wskutek zakończenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, pozwala na wykazanie przez powoda w postępowaniu z art. 299 k.s.h. istnienia wierzytelności przysługującej mu względem spółki w oparciu o inny dowód niż tytuł egzekucyjny wystawiony przeciwko spółce z o.o.

Brak postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji w stosunku do spółki

Doktryna i orzecznictwo stoją na zgodnym stanowisku, że bezskuteczność egzekucji można stwierdzić innymi dowodami niż tylko postanowienie komornika umarzające egzekucję.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r. (V CKN 416/01)ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.

Bezskuteczność egzekucji może być wykazana poprzez:

• • wykaz majątku spółki z o.o. sporządzony w toku postępowania o wyjawienie majątku,
•  
  • postanowienie sądowe oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ustawy prawo upadłościowe,
•  
  • bilans spółki z o.o., z którego będzie wynikać, iż spółka nie ma jakiegokolwiek majątku, z którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia,
•  
  • księgi handlowe spółki,
•  
  • inne środki dowodowe, np. zeznania świadków czy przesłuchanie stron.

Konkluzja

Mimo braku aprobaty orzeczenia Sądu Najwyższego, z którego tezy wynika, że utrata bytu prawnego przez spółkę z o. o. nie zwalnia wierzyciela z obowiązku dysponowania tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce w przypadku wystąpienia z powództwem przeciwko członkom zarządu, to jednak nie wszystkie sądy w Polsce prezentuję krytyczne podejście do takiego stanowiska i oddalają powództwa złożone w trybie art. 299 k.s.h. w oparciu o brak wystąpienia tej przesłanki (istnienie tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce).

Ryzyko – czy sąd podejdzie liberalnie czy rygorystycznie do braku tytułu egzekucyjnego – obciąża niestety wierzyciela, który występuje z powództwem przeciwko zarządowi.

Klient kancelarii musi więc podjąć decyzję, czy odstąpić od dochodzenia i bezpowrotnie utracić przysługujące mu wynagrodzenie za wykonane usługi czy jednak zaryzykować ewentualne przegranie kosztów procesu i wynagrodzenie pełnomocnika aby uzyskać orzeczenie sądowe od członków zarządu spółki.