Nowe wytyczne zgłaszania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Uwagi wstępne

Udział wierzyciela w postępowaniu upadłościowym uwarunkowany jest skutecznym wniesieniem przez niego pisma procesowego – „zgłoszenia wierzytelności”. Brak zgłoszenia wierzytelności wyklucza wierzyciela z udziału w postępowania, co z kolei pozbawia go możliwości uczestnictwa w podziale funduszów masy upadłości czy oddania głosu nad układem.

Wprawdzie nie zgłoszona w upadłości wierzytelność nie wygasa, to jednak jej zaspokojenie będzie bardzo utrudnione, a praktycznie niemożliwe. Po zakończeniu postępowania likwidacyjnego, upadłego wykreśla się z rejestru przedsiębiorców. Z kolei osoba fizyczna nadal istnieje ale nie posiada jakiegokolwiek majątku, ponieważ ten uległ likwidacji.

Nie ulega żadnej wątpliwości, że wykonanie pierwszego kroku – prawidłowego zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym – jest niezwykle istotne i niezbędne do ochrony swoich praw i zaspokojenia wierzytelności.

Należy więc zwrócić uwagę na zmiany, które obowiązują w postępowaniach wywołanych wnioskami upadłościowymi złożonymi od 24 marca 2020 r., a które to wprowadza ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw.

Wierzytelności uwzględniane z urzędu – brak konieczności zgłoszenia wierzytelności

Odwołując się do wstępu artykułu, nie zawsze ustawodawca obligatoryjnie wymaga od wierzyciela oficjalnego (pisemnego) zgłoszenia jego wierzytelności. Prawo upadłościowe przewiduje wyjątki i wyznaczając kryteria przedmiotowe i podmiotowe wskazuje, że z urzędu brane są pod uwagę wierzytelności:

• • służące wierzycielowi osobistemu upadłego lub wierzycielowi rzeczowemu – wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, a więc: hipoteką, hipoteką morską, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub w przypadku wierzycieli osobistych innym wpisem w księdze wieczystej lub rejestrze okrętowym,
•  
  • należności ze stosunku pracy,
•  
  • należności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Oczywiście nie zgłasza się również wierzytelności powstałych po ogłoszeniu upadłości, gdyż te winny być zaspokajane na bieżąco w toku postępowania przez syndyka.

Nowy adresat zgłoszenia wierzytelności

Najważniejszą zmianą, której nieznajomość może pozbawić wierzyciela uczestnictwa w postępowaniu upadłościowym, jest znowelizowany przepis art. 236 ust. 1 Prawa upadłościowego, który wskazuje do jakiego podmiotu należy zgłosić wierzytelność.

W sprawach wszczętych wnioskami o ogłoszenie upadłości złożonymi od 24 marca 2020 r. zgłoszenia wierzytelności dokonuje się syndykowi, a nie jak dotychczas sędziemu-komisarzowi.

Nie uległ zmianie termin do zgłoszenia wierzytelności, który wyznaczany jest w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości i wynosi 30 dni od obwieszczenia o upadłości w Rejestrze (aktualnie jeszcze w Monitorze Sądowym i Gospodarczym).

Treść zgłoszenia wierzytelności i nowe wymagania

Zgodnie z art. 239 Prawa upadłościowego zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach. Najprawdopodobniej przepis ten zostanie jednak uchylony po wejściu w życie przepisów dotyczących Krajowego Rejestru Zadłużonych, a zgłoszenia wierzytelności (tak jak i składanie wszystkich innych pism) będzie możliwe wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem Rejestru.

W myśl art. 240 Prawa upadłościowego W zgłoszeniu wierzytelności należy podać:

1. Imię i nazwisko wierzyciela oraz PESEL albo jego nazwę i numer w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz firmę, pod którą działa wierzyciel będący przedsiębiorcą, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz NIP,

2. Określić wierzytelność wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej.

Wierzyciel sam musi wyliczyć odsetki (ustawowe lub umowne) od dnia wymagalności roszczenia do dnia poprzedzającego dzień ogłoszenia upadłości. Pomocny przy tym może dostępny na stronie internetowej kalkulator dostępny na stronie:

https://kalkulatory.gofin.pl/Kalkulatory-odsetek,12.html

3. Dowody stwierdzające istnienie wierzytelności.

Doktryna jest zgodna, że przy zgłoszeniu wierzytelności wystarczy jedynie wskazać (powołać się) na dokumenty stwierdzające istnienie wierzytelności, np. umowa, faktura VAT, wyciągi bankowe, potwierdzenia wpłat czy weksel. Osobiście jednak przedkładam kopie lub potwierdzone za zgodność z oryginałem dowody wierzytelności, nie mając nigdy pewności czy dana wierzytelność znajduje odzwierciedlenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach czy źródłach upadłego.

4. Kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona.

Należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości dzieli się na cztery kategorie, które szczegółowo zostały opisane przez ustawodawcę w art. 342 Prawa upadłościowego.

5. Zabezpieczenia związane z wierzytelnością.

Dotyczy wszelkich zabezpieczeń rzeczowych: hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego czy przewłaszczenia.

6. W razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu.

7. Stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym.

8. Nowym elementem jest konieczność podania numeru rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli takowy posiada.

Jest to nowy wymóg przy zgłaszaniu wierzytelności, który ma na celu usprawnienie postępowania upadłościowego i ułatwienie wykonania planu podziału. Dotychczasowo przed wykonaniem planu podziału syndyk odrębnymi pismami wzywał wierzycieli do wskazania rachunków bankowych, a to – przy dużej liczbie wierzycieli – przedłużało proces wypłaty środków.

Wzór (formularz) zgłoszenia wierzytelności

Konsekwencją wprowadzonych zmian jest dezaktualizacja wzoru pisemnego zgłoszenia wierzytelności określonego w załączniku do rozporządzenia Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie określenia wzoru pisemnego zgłoszenia wierzytelności oraz zakresu danych objętych zgłoszeniem wierzytelności za pośrednictwem rejestru.

Na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości odnaleźć już można wzór formularza pisemnego zgłoszenia wierzytelności stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 października 2020 r.:

https://www.gov.pl/attachment/de834629-3c2c-447e-bff5-e4b1631f3989

Niezgłoszenie wierzytelności w terminie

Na uwagę w tematyce zgłaszania wierzytelności zasługuje również nowelizacja obejmująca złożenie wniosku po upływie terminu.

Jak stanowi art. 235 Prawa upadłościowego: Wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy, w wysokości stanowiącej równowartość 15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, chyba że zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym po upływie terminu jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie.

Proponowane rozwiązanie upraszcza procedurę ponoszenia kosztów spóźnionego zgłoszenia wierzytelności, określając zryczałtowaną kwotę, którą wierzyciel każdorazowo powinien uiścić w przypadku spóźnienia.

Rola syndyka przy zgłaszaniu wierzytelności

Przepisy Prawa upadłościowego wprowadzając obowiązek zgłoszenia wierzytelności bezpośrednio do syndyka miały na celu odciążenie oraz ograniczenie zakresu czynności prowadzonych przez sędziego-komisarza. Ma to przyspieszyć i usprawnić postępowanie upadłościowe.

Syndyk zaś oprócz dodatkowych obowiązków będzie dokonywał formalnego sprawdzenia zgłoszenia wierzytelności i jej merytorycznej analizy a następnie sporządzał listę wierzytelności. Z uwagi na te uprawnienia, to syndyk jest teraz podmiotem, który będzie wzywał do ewentualnego uzupełnienia braków formalnych zgłoszonej wierzytelności. Jeżeli pomimo wezwania zgłoszenie wierzytelności nie będzie spełniało wymagań pisma procesowego lub wymagań określonych w art. 239 i art. 240 Prawa upadłościowego, to syndyk zwróci zgłoszenie wierzytelności.

Konsekwencją tych zmian jest wprowadzenie art. 242a Prawa upadłościowego, który obliguje syndyka do sporządzenia uzasadnienia zarządzenia o zwrocie zgłoszenia wierzytelności. Zarządzenie jest zaskarżalne skargą do sędziego-komisarza.

Podsumowanie

Wierzyciel powinien obecnie zwrócić uwagę na zmiany związane ze zgłaszaniem wierzytelności, które wskazane zostały w niniejszym artykule. Obowiązują nowe wymagania co do treści zgłoszenia wierzytelności oraz adresata pisma wierzyciela.

Dodatkowo posługiwanie się dotychczasowo obowiązującym urzędowym wzorem zgłoszenia wierzytelności może narażać wierzycieli na negatywne konsekwencje, w tym doprowadzić do pominięcia udziału w postępowaniu upadłościowym.