Procedura likwidacji masy upadłości – część II

W poprzedniej części omówione zostały zagadnienia wstępne związane z przystąpieniem przez syndyka do likwidacji masy upadłości, mianowicie obejmujące czynności kontrolne, finansowe i planistyczne, tj. sporządzenie spisu inwentarza, oszacowanie masy upadłości i planu likwidacyjnego (zobacz poprzedni wpis).

Niniejszy artykuł przybliży dalsze fazy likwidacji masy, które dotyczą już „wykonania” planu i zasadniczych etapów sprzedaży majątku bądź likwidacji wierzytelności i praw majątkowych upadłego.

• Postępowanie upadłościowe – etapy krok po kroku

Procedura likwidacji masy upadłości – faza trzecia 

Po sporządzeniu spisu inwentarza i sprawozdania finansowego albo po złożeniu pisemnego sprawozdania ogólnego syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości. Syndyk jest obowiązany do podejmowania działań umożliwiających zakończenie likwidacji w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości.

Jest to zasadnicza faza, w której dopiero po przeprowadzeniu obowiązkowej fazy pierwszej i drugiej, syndyk może przystąpić do „finalnej” likwidacji masy upadłości. Celem likwidacji majątku upadłego jest konwersja wszystkich składników jego majątku na środki pieniężne, które następnie zostaną podzielone pomiędzy wierzycieli.

Skuteczna i sprawna likwidacja masy upadłości (a więc taka, która zajmuje nie więcej niż 6 miesięcy od ogłoszenia upadłości) jest warunkiem koniecznym osiągnięcia pozytywnego efektu postępowania, czyli maksymalnego możliwego zaspokojenia wierzycieli.

Wyznaczony w ustawie termin 6 miesięcy to termin stosunkowo krótki, lecz skoro spis inwentarza i oszacowanie ma być sporządzone w terminie jednego miesiąca to przy uwzględnieniu procedury sprzedaży całego przedsiębiorstwa likwidacja całego majątku w ww. terminie wydaje się wysoce prawdopodobna.

Również w przypadku, gdy syndyk uzyska zgodę na odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa w całości i będzie zbywał poszczególne składniki majątkowe oddzielenie, winien tak planować swoje działania, aby zachować 6 miesięczny termin.

Wyjątkowo, sędzia-komisarz może wstrzymać likwidację masy upadłości do czasu uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości, oraz dodatkowo przed rozpoczęciem likwidacji masy upadłości syndyk może sprzedać ruchomości, jeżeli jest to potrzebne na zaspokojenie kosztów postępowania.

Ponadto syndyk może sprzedać ruchomości, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub wskutek opóźnienia sprzedaży straciłyby znacznie na wartości albo których przechowanie pociąga za sobą koszty zbyt wysokie w stosunku do ich wartości.

Przechodząc do bezpośredniego przebiegu likwidacji wskazać należy przepis art. 311 prawa upadłościowego, zgodnie z którym – Likwidacji masy upadłości dokonuje się przez sprzedaż z wolnej ręki lub w drodze przetargu lub aukcji przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, nieruchomości i ruchomości, wierzytelności oraz innych praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych (…)W terminie trzech dni od dnia sprzedaży składników majątku, ściągnięcia wierzytelności albo wykonania praw majątkowych syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis zlikwidowanych składników masy upadłości.

Prawo upadłościowe przewiduje dwa sposoby sprzedaży składników masy upadłości. Pierwszy to tryb sprzedaży składników masy upadłości w drodze aukcji albo przetargu, tj. procedury uregulowanej przepisami prawa upadłościowego i kodeksu cywilnego.

Drugim jest tryb sprzedaży składników masy upadłości z wolnej ręki. Przepisy Prawa upadłościowego wskazują na tryb likwidacji w zależności od tego, jakiego rodzaju składnik masy jest przedmiotem zbycia. W przypadku gdy dla sprzedaży składników masy upadłości właściwy jest tryb sprzedaży z wolnej ręki, syndyk może stosować różne metody zawierania umów, mających za przedmiot sprzedaż składników masy upadłości, a dopuszczone przez przepisy prawa cywilnego.

Tytułem przykładu można wskazać na zaproszenie do składania ofert przedstawione przez syndyka, złożenie oferty przez nabywcę i jej przyjęcie przez syndyka, rokowania prowadzone z nabywcami, przetarg lub aukcja. W praktyce syndycy wystawiają – najczęściej drobne rzeczy ruchome – na internetowe portale aukcyjne.

Oprócz wyboru tryby likwidacji, na uwadze należy mieć również kolejność likwidacji (sprzedaży) składników masy upadłości. Co do zasady syndyk nie może przejść od razu do zbywania pojedynczych składników majątku, a jego celem powinno być zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika, a tym samym winien w pierwszej kolejności próbować sprzedać całe przedsiębiorstwo upadłego. Poniższy schemat obrazuje kolejność zbywania majątku upadłego:

Po skutecznym przetargu (aukcji) wybór oferty dokonany przez syndyka i zatwierdzony postanowieniem sędziego-komisarza nie powoduje jeszcze zawarcia umowy sprzedaży. Termin do zawarcia umowy wynosić może do 4 miesięcy i biegnie od daty uprawomocnienia się postanowienia sędziego-komisarza o zatwierdzeniu wyboru oferenta.

Jeżeli nie dojdzie w tym wyznaczonym terminie do zawarcia umowy z winy oferenta, sędzia-komisarz obowiązany jest wyznaczyć nowy przetarg albo aukcję. Oferent, z którego winy nie doszło do zawarcia umowy, nie może wziąć udziału w nowym przetargu albo aukcji.

Oprócz sprzedaży majątku upadłego, syndyk ma jeszcze możliwość likwidacji wierzytelności upadłego (art. 331 prawa upadłościowego) oraz likwidacji praw majątkowych upadłego (art. 332 prawa upadłościowego).

Podstawowymi sposobami likwidacji wierzytelności stanowiących majątek dłużnika jest ich zbycie lub ściągnięcie. Poprzez zbycie należy rozumieć przeniesienie na osobę trzecią wierzytelności i wszelkich praw z nią związanych (umowa cesji). Ściągnięcie oznacza realizację uprawnień wynikających ze stosunku obligacyjnego łączącego upadłego z jego dłużnikami.

W takim przypadku pierwszą czynnością syndyka jest wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Jeżeli świadczenie nie zostanie spełnione dobrowolnie, syndyk powinien przystąpić do jego egzekucji (jeżeli dysponuje tytułem wykonawczym), jeżeli natomiast tytułu takiego brak, syndyk winien wytoczyć powództwo.

Zbycie wierzytelności jest opłacalne, gdy najwyższa cena oferowana przez potencjalnych nabywców jest większa niż planowane przychody pomniejszone o zsumowane koszty dochodzenia wierzytelności i jej ściągnięcia, z uwzględnieniem ryzyka przegranej w procesie oraz nieściągalności wierzytelności zasądzonej.

Jeżeli dochodzenie wierzytelności napotyka przeszkody, np. proces przedłuża się, wobec braków dowodowych jest wątpliwy co do zwycięstwa, nie można ustalić siedziby lub miejsca pobytu dłużnika, egzekucja okazuje się bezskuteczna wobec braku majątku dłużnika – wtedy najczęściej warto zbyć wierzytelność, aby odciążyć masę upadłości od kosztów z tym związanych.

Wierzytelność powinna być oszacowana wraz ze spisem inwentarza lub później w opisie i oszacowaniu przedsiębiorstwa. Cena oszacowania winna być minimalną ceną, za jaką wierzytelność może być zbywana.

Z kolei likwidacja praw majątkowych upadłego następuje przez ich wykonanie albo zbycie. Do otwartego katalogu praw majątkowych można przykładowo zaliczyć:

1) udziały upadłego w spółkach handlowych,

2) akcje, obligacje i inne prawa z papierów wartościowych,

3) prawa własności intelektualnej,

4) prawa własności przemysłowej.

Forma likwidacji wymienionych praw zależy od ich charakteru. Większość z nich, np. papiery wartościowe oraz udziały w spółkach handlowych, może być zbyta w drodze sprzedaży. Natomiast jeśli likwidacja praw przysługujących upadłemu nie może nastąpić przez ich “zbycie”, wówczas należy je “wykonać”, co zazwyczaj polegać będzie na korzystaniu i czerpaniu pożytków z eksploatacji danego prawa.

Odnosi się to w szczególności do prawa użytkowania, które obejmuje “używanie i pobieranie pożytków” przynoszonych przez rzecz i które może być wykonywane bądź przez samego syndyka, bądź przez osoby trzecie, zobowiązane do uiszczania odpowiedniego wynagrodzenia na rzecz masy upadłości.

W terminie 3 dni od dnia sprzedaży składników majątku, ściągnięcia wierzytelności albo wykonania praw majątkowych syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis zlikwidowanych składników masy upadłości. Spis zlikwidowanych składników masy spełnia przede wszystkim funkcję informacyjną dla wierzycieli oraz kontrolną względem syndyka.

Następne etapy to już proces zaspokajania wierzycieli, który wiąże się z podziałem funduszy, planem podziału, podziałami na kategorie i kolejnością zaspokajania. Z racji obszernej problematyki związanej z przedmiotowymi etapami i ograniczonym miejscem redakcyjnym, z pewnością wkrótce pojawią się kolejne artykuł przybliżające powyższe zagadnienia.