Decyzje środowiskowe

Uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest kluczowe podczas szeregu inwestycji. Procedura bywa dość skomplikowana i wymaga od inwestora przedłożenia wielu dokumentów.

Ważną kwestią są konsultacje społeczne oraz zawiadomienie stron, które przy większych inwestycjach może być przeprowadzone za pośrednictwem ogłoszenia.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (dalej: decyzja środowiskowa) jest pierwszą z potrzebnych do uzyskania decyzji administracyjnych w celu realizacji wielu przedsięwzięć.

Wiedza czym jest, jak przebiega jej wydanie i fakt, że każdy ma prawo wziąć udział w konsultacjach społecznych jest szczególnie istotna podczas realizacji inwestycji związanych z wywłaszczeniami. Już na wstępnym etapie osoby nimi zagrożone mogą zgłaszać swoje uwagi i wnioski. Warto też wiedzieć, że wydanie decyzji środowiskowej w niektórych przypadkach może wyprzedzić start przedsięwzięcia prawie o dekadę.

Kiedy potrzebne będzie uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach?

Decyzja środowiskowa jest kluczowa, gdy realizacja planowanego przedsięwzięcia może zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, jak również może potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.

Szczegółowy spis tego typu inwestycji ujęto w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Podział przedsięwzięć do wymienionych powyżej dwóch kategorii można przeprowadzić ze względu na:

• • Próg ilościowy – przekroczenie pewnych wartości (np. zajmowanego obszaru, rocznej wydajności produkcyjnej) doprowadzi do zaliczenia przedsięwzięcia potencjalnie znacząco oddziaływującego na środowisko do zawsze znacząco na nie oddziaływującego. Dotyczy to m.in.: dróg, stacji i linii energetycznych, stawów, odlewni i walcowni, instalacji do obróbki metali żelaznych.
•  
  • Cel realizacji – za przedsięwzięcia zawsze znacząco oddziaływujące na środowisko uznano np. instalacje do wyrobu nawozów mineralnych, strzępiarki złomu, instalacje do prażenia lub spiekania rudy siarczkowej; natomiast za przedsięwzięcia zawsze jedynie potencjalnie znacząco oddziaływujące na środowisko, m.in.: instalacje do produkcji sprzętu kolejowego, instalacje do przetwarzania celulozy, instalacji do uboju zwierząt, instalacji do pozyskiwania skrobi.

Nie ma obowiązku wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przypadku planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, których wyłącznym celem jest: obronność i bezpieczeństwo państwa lub prowadzenie działań ratowniczych i zapewnienie bezpieczeństwa cywilnego w związku z przeciwdziałaniem lub usunięciem bezpośredniego zagrożenia dla ludności (art. 72 ust. 8 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, dalej: uooś).

Uzyskanie decyzji środowiskowej – co jest wymagane?

Organem właściwym do wydania większości decyzji środowiskowych będą: wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Jeżeli sprawa dotyczy zamiany gruntów leśnych należących do Skarbu Państwa na rolne – dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Natomiast w przypadku scalania, wymiany lub podziału gruntów sprawą zajmie się starosta.

Jeżeli chodzi o inwestycje o większym możliwym wpływie na środowisko, decyzje wydają regionalne dyrekcje ochrony środowiska. Dotyczy to m.in. budowy dróg, napowietrznych linii energetycznych czy inwestycji w zakresie linii kolejowych.

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska odpowiada natomiast za decyzje związane z realizacją obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących. Szczegółowy spis inwestycji oraz organów odpowiedzialnych za wydawania decyzji w poszczególnych przypadkach zawarto w art. 75 uooś.

Do wydania decyzji środowiskowej potrzebne będzie złożenie następujących dokumentów (art. 74 ust. 1 uooś):

• • wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;
•  
  • wniosku o ustalenie zakresu raportu o oddziaływaniu na środowisko;
•  
  • karty informacyjnej przedsięwzięcia (jeżeli wniosek dotyczy przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko);
•  
  • raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (jeżeli wniosek dotyczy przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko);
•  
  • mapy;
•  
  • mapy ewidencyjnej;
•  
  • mapy sytuacyjno-wysokościowej;
•  
  • wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego;
•  
  • wypisu z rejestru gruntów;
•  
  • dokumentów pozwalających na ustalenie stron postępowania;
•  
  • wykazu działek przewidzianych do prowadzenia prac przygotowawczych polegających na wycince drzew i krzewów;
•  
  • analizy kosztów i korzyści;
•  
  • potwierdzenia uiszczenia opłaty skarbowej za wydanie decyzji;
•  
  • pełnomocnictwa w sprawach administracyjnych;
•  
  • potwierdzenia uiszczenia opłaty skarbowej za pełnomocnictwo.

Od 27 stycznia 2023 r. wniosek o wydanie decyzji środowiskowej składać można zarówno w postaci papierowej, jak i w formie elektronicznej na formularzu udostępnionym w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska (art. 28 Ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców).

Ocena oddziaływania na środowisko

Kwestią niezwykle ważną w wielu postępowaniach o wydanie decyzji środowiskowej jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko.

Główne jej cele to zbadanie, jakie dane przedsięwzięcie będzie miało wpływ na środowisko oraz w jaki sposób można zapobiec negatywnym skutkom. Zgodnie z art. 62 uooś, analizuje się w szczególności:

• • bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko oraz ludność, w tym zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki, krajobraz, w tym krajobraz kulturowy, dostępność do złóż kopalin;
•  
  • ryzyko wystąpienia poważnych awarii oraz katastrof naturalnych i budowlanych;
•  
  • możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;
•  
  • wymagany zakres monitoringu.

W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 określa się, analizuje oraz ocenia oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000, biorąc pod uwagę także skumulowane oddziaływanie przedsięwzięcia z innymi realizowanymi, zrealizowanymi lub planowanymi przedsięwzięciami.

Ocena oddziaływania na środowisko jest niezbędna, gdy planowaną inwestycję zalicza się do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (art. 59 ust. 1 pkt 1 uooś).

Przeprowadza się ją również, gdy planowane przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania stwierdzi organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 59 ust. 1 pkt 2 uooś). Wydaje on w tej sprawie postanowienie, a podstawą są kryteria zawarte w art. 63 uooś.

Ocenę przeprowadza się też, jeżeli planowanej inwestycji nie zalicza się do mogących zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, ale w jakiś sposób może ona oddziaływać na obszar Natura 2000 (art. 59 ust. 2 uooś).

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko

Kluczowym dokumentem podczas oceny oddziaływania na środowisko jest raport o oddziaływaniu na środowisko. Powinien on uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji lub użytkowania oraz likwidacji (art. 66 ust. 6 uooś).

Raport musi zostać przygotowany według określonych w uooś wytycznych przez autora – lub kierownika zespołu autorów – spełniającego określone wymagania odnośnie wykształcenia lub doświadczenia związanego z przygotowywaniem raportów tego typu. Może to być osoba o wyższym wykształceniu m.in. z dziedziny nauk chemicznych, przyrodniczych, technicznych, rolniczych lub leśnych.

Dopuszczalne jest też wyższe wykształcenie z dziedzin niezwiązanych ściśle ze środowiskiem pod warunkiem, że autor ma 3-letnie doświadczenie w przygotowywaniu raportów lub był co najmniej pięciokrotnie członkiem zespołów autorów (art. 74a ust. 2 uooś).

Konsultacje społeczne w sprawie o wydanie decyzji środowiskowej

Obowiązek przeprowadzenia konsultacji społecznych wynika bezpośrednio z zapisów art. 79 ust. 1 uooś, który mówi, że przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach organ właściwy do jej wydania zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, w ramach którego przeprowadza ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

Zgodnie z art. 33 uooś, przed wydaniem i zmianą decyzji, organ bez zbędnej zwłoki, podaje do publicznej wiadomości informacje m.in. o:

• • przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;
•  
  • wszczęciu postępowania;
•  
  • przedmiocie decyzji, która ma być wydana w sprawie.

Organ wyznacza jednocześnie sposób i miejsce składania uwag oraz wniosków, wskazując jednocześnie 30-dniowy termin ich składania.

Organ prowadzący postępowanie rozpatruje uwagi i wnioski, a w uzasadnieniu decyzji podaje informacje o udziale społeczeństwa w postępowaniu. Dodatkowo powinien wyjaśnić, w jaki sposób uwagi oraz wnioski zostały wzięte pod uwagę i uwzględnione (art. 37 uooś).

Trzeba przy tym zaznaczyć, że sprzeciw społeczny nie stanowi podstawy do odmowy wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Organ nie ma też obowiązku przekazywania organom uzgadniającym i opiniującym uwag oraz wniosków społeczeństwa, ponieważ organem właściwym do rozpatrzenia tych uwag i wniosków jest tylko organ główny (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 marca 2017 r., sygn. akt II OSK 2077/15).

Organami opiniującymi w zależności od rodzaju inwestycji są np.: regionalny dyrektor ochrony środowiska, właściwy inspektor sanitarny, dyrektor urzędu morskiego.

Kto może wziąć udział w konsultacjach? Art. 5 uooś mówi, że ma do tego prawo każdy. Uczestnictwo w konsultacjach nie dotyczy więc tylko stron postępowania.

W myśl art. 74 ust. 3a uooś stronami są: wnioskodawca oraz podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie w wariancie zaproponowanym przez wnioskodawcę (ewentualnie wariancie racjonalnym alternatywnym lub racjonalnym najkorzystniejszym dla środowiska). Przez obszar ten rozumie się:

• • przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie, oraz obszar znajdujący się w odległości 100 m od granic tego terenu;
•  
  • działki, na których w wyniku realizacji, eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia zostałyby przekroczone standardy jakości środowiska;
•  
  • działki znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia, które może wprowadzić ograniczenia w zagospodarowaniu nieruchomości zgodnie z jej aktualnym przeznaczeniem.

Uczestnictwo w postępowaniu na prawach strony przysługuje również organizacjom ekologicznym, jeśli powołają się na swoje cele statutowe. Warunkiem jest konieczność prowadzenia działalności statutowej w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia tego postępowania (art. 44 ust. 1 uooś).

Kwestią istotną dla stron jest fakt, że jeżeli ich liczba przekracza 10, to zawiadomienie o decyzjach i innych czynnościach organu może nastąpić w formie publicznego obwieszczenia, w innej formie publicznego ogłoszenia zwyczajowo przyjętej w danej miejscowości lub przez udostępnienie pisma w Biuletynie Informacji Publicznej (art. 74 ust. 3 uooś). Tym samym nierzadkie są przypadki, że bezpośrednio zainteresowani dowiadują się o całej sprawie już po wydaniu decyzji środowiskowej.

Jak długo decyzja środowiskowa zachowuje ważność?

Kolejnym kluczowym faktem jest to, że raz wydana decyzja środowiskowa zachowuje ważność (można się nią posłużyć) przez wiele lat. Zgodnie z art. 72 ust. 3 uooś: złożenie wniosku o pozwolenie na budowę lub dokonanie zgłoszenia następuje w terminie 6 lat od dnia, w którym decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach stała się ostateczna.

Termin ten w niektórych szczególnych, określonych prawem przypadkach (np. dla obiektu energetyki jądrowej lub inwestycji towarzyszącej, terminalu), wynosi 10 lat (art. 72 ust. 4b uooś). Przedłużenie do 10 lat może również nastąpić na wniosek, który należy złożyć po upływie 5, ale przed upływem 6 lat (art. 72 ust. 4 uooś).

Decyzje środowiskowe – podsumowanie

Uzyskanie decyzji środowiskowej stanowi wstępny etap realizacji wielu inwestycji, które mogą mieć negatywny wpływ na otoczenie naturalne. Nie mogą się bez nich obyć duże przedsięwzięcia pokroju budowy dróg ekspresowych, autostrad oraz inwestycje mogące mieć wpływ na obszary Natura 2000.

Duże przedsięwzięcia oraz inwestycje im towarzyszące wiążą się niejednokrotnie nie tylko ze szkodami dla środowiska, ale również wywierają duży wpływ społeczny. Dotyczyć on może zarówno różnego rodzaju uciążliwości, jak i bardzo poważnej ingerencji w chronione przez Konstytucję prawo własności – czyli wywłaszczeń mienia.

Dlatego ważna jest świadomość, jak wygląda proces wydawania decyzji oraz tego, że każdy zainteresowany ma prawo uczestniczyć w konsultacjach społecznych poprzedzonych wydaniem decyzji środowiskowej.

Podstawy prawne:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
• Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 marca 2017 r., sygn. akt II OSK 2077/15
• Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców)