Wyjawienie majątku przez dłużnika

Kryzys trwający przez ostatnie kilka miesięcy w światowej gospodarce przekłada się na kondycję ekonomiczną rodzimych przedsiębiorstw i zakładów. Im bardziej będzie słabnąć, tym większą rolę odgrywać będzie postępowanie egzekucyjne, którego zadaniem jest przymusowa realizacja zobowiązań pieniężnych.

Na szczególną uwagę zasługuje instytucja wyjawienia przez dłużnika swojego majątku. Dość powszechnie bowiem egzekucja umarzana jest jako bezskuteczna, mimo że dłużnik posiada majątek, który umiejętnie ukrył bądź wyprowadził. Rozwiązaniem tego problemu, które ostatecznie może doprowadzić do odzyskania swoich należności jest właśnie Czy

Podstawa prawna

Wyjawienie majątku regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 913 § 1 kpc:

„Jeżeli zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności, może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych lub informacji o odpłatnych i nieodpłatnych czynnościach prawnych, których przedmiotem jest rzecz lub prawo o wartości przekraczającej w dniu dokonania tych czynności wysokość minimalnego wynagrodzenia (…).”

Przesłanki dopuszczalności wyjawienia majątku

Jeżeli egzekucja jest lub była prowadzona to wystarczającym jest aby:

1. 1. zajęty w toku egzekucji majątek dłużnika nie rokował zaspokojenia należności,
      lub
   2. prowadzone postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do zaspokojenia należności, a egzekucja została umorzona jako bezskuteczna.

Wyjawienie majątku w toku egzekucji

Ustawodawca wprost umożliwił skierowanie żądania wyjawienia majątku jeszcze w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Z wnioskiem można wystąpić, gdy po dokonanych zajęciach organ egzekucyjny stwierdzi brak możliwości zaspokojenia egzekwowanych należności. W szczególności chodzi tu o zajęcie wynagrodzenia za pracę lub emerytury/renty, wierzytelności z rachunku bankowego, ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych.

Składając wniosek o wyjawienie majątku, można wykazać zasadność swojego żądania przede wszystkim przy wykorzystaniu dokumentów z aktualnie toczącego się postępowania egzekucyjnego, np. protokół zajęcia sporządzony przez komornika wskazujący na brak ruchomości podlegających zajęciu lub o znikomej wartości, bądź też, gdy na zajętym rachunku bankowym nie ma wystarczających środków pieniężnych.

Wyjawienie majątku po bezskutecznej egzekucji

Bezskuteczność egzekucji Komornik Sądowy może stwierdzić dopiero w sytuacji, gdy egzekucja była prowadzona wobec całego znanego wierzycielowi majątku dłużnika. Nie jest przy tym wystarczające, gdy zajęto np. tylko niektóre ruchomości, zaś co do innych nie podjęto takiej próby.

Pojęcie bezskutecznej egzekucji uregulowane jest w art. 824 § 1 pkt 3 kpc, w myśl którego Postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu (…) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Stan bezskuteczności egzekucji, jak również brak rokowań co do możliwości zaspokojenia egzekwowanych należności wierzyciela, sąd powinien oceniać w chwili rozstrzygania wniosku o wyjawienie majątku.

Wyjawienie majątku przed wszczęciem egzekucji

Nie jest koniecznym przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego aby „zmusić” dłużnika do wyjawienia majątku. Taką sytuację reguluje § 2 przywołanego przepisu, zgodnie z którym:

„Wierzyciel może żądać wyjawienia majątku także przed wszczęciem egzekucji, jeżeli:

1) uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy;

2) po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty stwierdzonej nim należności listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty.”

Pierwsza przesłanka ma za zadanie ułatwić i przyspieszyć wierzycielom postępowanie, bez konieczności wszczynania egzekucji tylko po to, aby uzyskać potwierdzenie jej bezskuteczności.

Do przeprowadzenia uprawdopodobnienia można wykorzystać środki, jakie sąd uzna za właściwe, w tym także środki dowodowe, np.: zeznania świadków, czy dokumenty.

Druga przesłanka (niezależna od uprawdopodobnienia sytuacji majątkowej dłużnika) sprowadza się jedynie do konieczności uzyskania tytułu wykonawczego, a następnie wezwania dłużnika do zapłaty należności listem poleconym, którego to świadczenia dłużnik następnie nie spełnia.

Właściwy sąd

Sądem właściwym do złożenia wniosku o wyjawienie majątku jest sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika (co do zasady sąd jego miejsca zamieszkania). Jeśli zaś dłużnikiem nie jest osoba fizyczna, tylko osoba prawna (np. spółka), wówczas właściwym będzie sąd dla miejsca siedziby spółki.

Opłata od wniosku

Wysokość opłaty od wniosku o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku jest stała i niezależna od wielkości majątku dłużnika czy wysokości egzekwowanej należności. Zgodnie z  art. 70 pkt 5 u.k.s.c. wynosi 200 zł.

Przyrzeczenie dłużnika

Sąd uwzględniając wniosek wierzyciela o wyjawienie majątku przez dłużnika zobowiązuje go do złożenia wykazu majątku oraz do złożenia przyrzeczenia, co do prawdziwości i zupełności złożonego wykazu majątku. Przed odebraniem wykazu majątku sąd powinien pouczyć, że dłużnik składa wykaz pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Środki przymusu

Jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia, sąd może:

1. 1. skazać go na grzywnę (do 3.000 zł),
   2. nakazać przymusowe doprowadzenie,
   3. zastosować areszt (nieprzekraczający miesiąca).

Sąd powinien rozważyć możliwość zastosowania środków przymusu od najłagodniejszego (grzywny) do najsurowszego. Sąd może, ale nie musi zastosować środków przymusu – robi to z urzędu.

Nie wyłącza to prawa wierzyciela do złożenia stosownego wniosku. Wierzyciel może zgłosić wniosek o zastosowanie wobec dłużnika przymusu od razu w samym wniosku o wyjawienie majątku.

W razie wykonania czynności przez dłużnika lub umorzenia postępowania grzywny niezapłacone do tego czasu ulegają umorzeniu. W przypadku gdy dłużnik po zastosowaniu wobec niego aresztu złoży wykaz majątku lub przyrzeczenie, sąd ma obowiązek uchylić nałożony wcześniej areszt.

W przypadku prowadzenia postępowania o wyjawienie majątku wobec dłużnika będącego osobą prawną środkom przymusu podlegają osoby uprawnione do działania w jej imieniu.