Skarga na przewlekłość postępowania

Niedawno jeden z instytutów badawczych sprawdził, jak długo trzeba czekać w polskich sądach gospodarczych, aby uzyskać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Wyniki przedstawiają się zaskakująco:

• • w co trzecim sądzie czas oczekiwania nie przekracza 1 miesiąca,
•  
  • w co trzecim sądzie czas oczekiwana wynosi ponad 1 miesiąc, lecz zazwyczaj są to 2-3 miesiące,
•  
  • pozostałe sądy nie były w stanie wskazać takiego czasu oczekiwania.

Według badań, nakaz zapłaty w zaledwie tydzień można uzyskać w Łomży, zaś najdłużej, bo aż 4 miesiące, należy odczekać we Wrocławiu. Tendencja do dłuższego oczekiwania utrzymuje się w większych miastach, gdzie oprócz Wrocławia można jeszcze wymienić Bydgoszcz i Szczecin.

Oczekiwanie na uzyskanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym to nie jedyna bolączka naszych Klientów. Opieszałość sądów w podejmowaniu wszelkich czynności stała się zjawiskiem tak powszechnym, że niekiedy zniechęca do wkraczania na drogę sądową.

Trudno będzie znaleźć osobę, która będąc stroną postępowania przygotowawczego, sądowego czy egzekucyjnego, nie odniosłaby wrażenia, że toczy się ono zbyt długo.

• Oferta usług prawnych INLEGIS Kancelarie Prawne dostępna na stronie głównej Inlegis.pl

Skarga na przewlekłość postępowania

Aby zapobiec takiemu zjawisku, zdyscyplinować sądy oraz zrekompensować stronie krzywdy moralne za dłużący się proces, stworzono instytucję skargi na przewlekłość postępowania, którą wprowadziła ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. „o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki” (dalej jako: “ustawa”).

• Skarga pauliańska – najważniejsze informacje

Co stanowi ustawa?

Ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności:

• • sądu,
•  
  • prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze,
•  
  • komornika sądowego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy „Strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga na przewlekłość postępowana dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).”

W myśl ust. 2 ustawy, dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, trzeba w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd. Należy uwzględnić:

• • charakter sprawy,
•  
  • stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości,
•  
  • znaczenie dla strony, która wniosła skargę oraz zachowanie się stron.

Kiedy złożyć skargę na przewlekłość postępowania?

Przytoczone przepisy nie precyzują, jaki okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy należy uznać za nieuzasadnioną zwłokę. Wynika z nich jednak, że o nieuzasadnionej zwłoce prowadzącej do przewlekłości postępowania można mówić wtedy, gdy sąd przez podejmowanie decyzji z opóźnieniem lub obarczonych wadliwościami nie wydał rozstrzygnięcia (co do istoty sprawy) we właściwym czasie.

Ocena, czy doszło do przewlekłości postępowania, musi być dokonana w oparciu o wszystkie przesłanki ww. przepisu, które należy odnieść do okoliczności konkretnej sprawy. Przy tej ocenie bardzo przydatna (ale nie przesądzająca o powstaniu przewlekłości) jest wskazówka interpretacyjna wynikająca z art. 14 ustawy.

Zgodnie z tym przepisem ponowna skarga na przewlekłość postępowania w tej samej sprawie może być wniesiona po upływie 12 miesięcy od daty wydania przez sąd orzeczenia rozstrzygającego poprzednią skargę.

Można więc uznać, że z przewlekłością postępowania mamy do czynienia, gdy trwa dłużej niż 12 miesięcy. Raz jeszcze należy podkreślić, że okres ten jest swego rodzaju wyznacznikiem, który jedynie alarmuje o przeciągającym się postępowaniu.

Za każdym razem należy brać pod uwagę charakter sprawy i wagę rozstrzyganych w niej zagadnień dla strony, stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawy, zachowanie organów państwowych oraz sposób działania w postępowaniu strony kwestionującej długość postępowania, a w szczególności to, czy strona na skutek własnych działań lub bezczynności nie spowodowała zwłoki w postępowaniu.

Dodatkowo przedłużenie się postępowania w sprawie może być usprawiedliwione, jeśli wynika np. z konieczności podjęcia w konkretnej sprawie czynności zmierzających do ustalenia kręgu osób będących stronami tego postępowania oraz aktualnych adresów do doręczeń stron postępowania, a sąd czynności w tym zakresie podejmował bez zbędnej zwłoki. Przewlekłość postępowania jest pojęciem względnym – w każdym przypadku odnoszona musi być do realiów konkretnej sprawy.

• Postępowanie sanacyjne – najważniejsze informacje

Składanie skargi na przewlekłość postępowania

Skargę na przewlekłość postępowania można wnieść w każdym momencie. Nie można jej jednak złożyć już po prawomocnym zakończeniu postępowania.

Uprawnionym do wniesienia skargi jest:

• • w postępowaniu karnym – strona i pokrzywdzony,
•  
  • w postępowaniu cywilnym – strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania,
•  
  • w postępowaniu sądowo-administracyjnym – skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony,
•  
  • w postępowaniu egzekucyjnym – strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.

Skargę składa się do sądu, przed którym toczy się postępowanie i podlega stałej opłacie w wysokości 200 złotych (w przypadku uwzględnienie skargi sąd zwraca opłatę).

Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie, np.: jeśli postępowanie toczy się przed sądem rejonowym, właściwym będzie sąd okręgowy, jeśli zaś toczy się przed sądem okręgowym to właściwy będzie sąd apelacyjny. Sąd wydaje postanowienie w terminie dwóch miesięcy, licząc od daty złożenia skargi.

Co dzieje się po decyzji sądu?

Jeżeli sąd uzna, że w postępowaniu miała miejsce przewlekłość, uwzględnia skargę. Wówczas zaleca podjęcie przez organ prowadzący postępowanie (sąd, prokurator lub komornik) odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie.

Zalecenia te nie mogą jednak wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy, w której toczy się postępowanie. Dodatkowo, jeżeli sąd uwzględni skargę, to na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa lub od komornika sumę pieniężną w wysokości od 2.000 zł do 20.000 zł.

Odnosząc się do wskazanej sumy pieniężnej, której uzyskanie nie powinno być głównym celem skargi na przewlekłość, przytoczyć można treść postanowienia Sądu Najwyższego (sygn. III SPP 37/17), który wskazał, że przepis art. 12 ust. 4 ustawy stanowi o „możliwości przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej”, a więc pozostawia sądowi orzekającemu swobodę w uznaniu, czy w ogóle suma ta powinna być przyznana i w jakiej wysokości. Kwota, o której mowa powyżej, nie jest odszkodowaniem za poniesione straty i utracone korzyści ani zadośćuczynieniem pieniężnym za doznaną krzywdę.

Przyznanie „odpowiedniej sumy pieniężnej” pełni rolę sankcji dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości. Skarżącemu powinno zaś zapewnić rekompensatę z tytułu swoistej „krzywdy moralnej”, jakiej doznał w wyniku opieszałości sądu.

Jak wskazywałam wcześniej, skarżący może wystąpić z nową skargą na przewlekłość postępowania w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a w postępowaniu przygotowawczym, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, oraz w sprawie egzekucyjnej – po upływie 6 miesięcy, od daty oddalenia przez sąd skargi. Niestety, na postanowienie o oddaleniu skargi nie przysługuje zażalenie.

Skarga na przewlekłość postępowania w INLEGIS

Nasza Kancelaria traktuje skargę na przewlekłość jako ostatecznie narzędzie do “pośpieszenia” sądu czy komornika przy rozpoznawaniu sprawy. Poza formalnymi działaniami wskazanymi w ustawie, w pierwszej kolejności monitorujemy wykonywane przez sąd czy komornika czynności poprzez częsty kontakt telefoniczny, analizę zarządzeń sądu w portalach informacyjnych oraz niekiedy fizycznie przeglądając akta sądowe.

Jeżeli dostrzegamy jakieś uchybienia lub brak czynności to od razu – zazwyczaj po 2-3 miesiącach od złożenia danego pisma w sprawie – pisemnie sygnalizujemy sądowi o konieczności podjęcia działań. Czynność powtarzamy dwukrotnie i dopiero wówczas rekomendujemy składanie skargi, kiedy wszelkie sygnały i prośby kierowane do sądu nie przynoszą rezultatu.

Podsumowanie

Wniesienie skargi ma za zadanie przyśpieszyć postępowanie sądowe, egzekucyjne lub przygotowawcze. Postanowienie uwzględniające skargę może wiązać się nie tylko z samym stwierdzeniem przewlekłości postępowania.

Sądowi, komornikowi lub prokuratorowi wydane zostaną zalecenia w zakresie działań koniecznych do podjęcia dla usprawnienia i przyspieszenia toku czynności procesowych. Dodatkowo skarżący może otrzymać kwotę od 2.000 do 20.000 zł.