Jeden z klientów w 2020 r. zlecił Kancelarii odzyskanie należności od spółki z o. o., która winna mu była wynagrodzenie za świadczone usługi. Próby polubownego zakończenia sporu nie powiodły się, a w związku z czym klient zdecydował się na złożenie pozwu.

W toku procesu spółka wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, a następnie składała liczne (często bezproduktywne) pisma procesowe i wnioski dowodowe które przedłużały postępowanie. Kiedy zbliżał się termin rozprawy, na której miał zostać wydany wyrok, okazało się że spółka została zlikwidowana i wykreślona z krajowego rejestru sądowego.

Klient był bardzo zdziwiony, gdy dowiedział się, że postępowanie zostanie umorzone, dalsze dochodzenie roszczenia od spółki będzie już niezasadne, a pozwanie członków zarządu w takiej sytuacji nie będzie wcale takie proste.

Spis treści

Add a header to begin generating the table of contents

Umorzenie postępowania w związku z wykreśleniem spółki z KRS

Spółka, zdaniem Kancelarii, celowo torpedowała sąd licznymi pismami i wnioskami dowodowymi po to aby możliwie jak najbardziej odwlec wydanie orzeczenia w sprawie. W toku procesu spółka wszczęła procedurę likwidacyjną, mimo że pozostały niespełnione zobowiązania (w tym w stosunku do naszego Klienta) to skutecznie została wykreślona z krajowego rejestru sądowego.

To z kolei spowodowało wydanie przez sąd na posiedzeniu niejawnym postanowienia o umorzeniu całego postępowania. W myśl powiem art. 355 k.p.c. – „Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.”

Sąd słusznie zauważył, że likwidacja spółki doprowadziła do nieusuwalnego braku bezwzględnych przesłanek procesowych. Niedopuszczalne było dalsze prowadzenie postępowania z udziałem nieistniejącej strony kiedy oczywistym jest, że wskutek wykreślenia spółki z KRS jej następcy prawnego nie ma i nie będzie.

Skarga pauliańska – najważniejsze informacje

Przesłanki odpowiedzialności członków zarządu spółki z o. o. za jej zobowiązania

Niezadowolony z takiego rozstrzygnięcia sprawy Klient zwrócił się do Kancelarii o dalszą pomoc, wszak słyszał, że za zobowiązania spółki z o. o. do odpowiedzialności można pociągnąć jej zarząd.

Klient miał rację, albowiem taka sytuacja uregulowana została przez ustawodawcę w art. 299 § 1 k.s.h., który stanowi, że „jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania”. W doktrynie zgodnie jako przesłanki takiej odpowiedzialności wymienia się:

1. Powstanie szkody,
2. Istnienie zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
3. Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki,
4. Związek przyczynowy między szkodą, a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

W niniejszej sprawie niewątpliwie wystąpiła szkoda (chociażby postrzegana jako uszczerbek w majątku Klienta) oraz wystąpił związek między szkodą, a niezłożeniem wniosku ogłoszenie upadłości, albowiem likwidacja spółki to nie to samo co upadłość.

Problem pojawił się jednak w tym, że w stosunku do spółki nie było prowadzone postępowanie egzekucyjne, a tym samym niemożliwym było wykazanie jej bezskuteczności. Dodatkowo istnienie zobowiązania spółki poczytuje się jako dysponowanie przez wierzyciela tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce.

Skuteczna firma windykacyjna

Brak tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce

Aby przeprowadzić postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce, nasz Klient (wierzyciel) musiałby dysponować tytułem wykonawczym, czyli tytułem egzekucyjnym opatrzonym klauzulą wykonalności. Z kolei tytułem egzekucyjnym zgodnie z art. 777 k.p.c. są:

1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;

1 1 ) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu; (…) 3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji
sądowej;

– a także akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, które to sytuacje wskazane są szczegółowo w ust. 4, 5 i 6 cytowanego przepisu.

Skoro sprawa o zapłatę została umorzona, to nie został wydany wyrok zobowiązujący spółkę do zapłaty. Nie było więc prawomocnego orzeczenia sądu, które mogłoby stanowić tytuł egzekucyjny oraz podstawę do skierowania sprawy do komornika.

Przedawnienie długu – czy windykacja jest możliwa?

Pozew o zapłatę członków zarządu spółki z o. o. przy braku tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce

Powszechnie przyjmuje się, że zobowiązanie spółki będące podstawą odpowiedzialności członka zarządu musi być stwierdzone tytułem egzekucyjnym wydanym przeciwko spółce z o.o.

Nawet jednak zwolennicy koncepcji uznającej konieczność uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce zwracają uwagę, że w wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne będzie wystąpienie z roszczeniem do członka zarządu od razu, bez konieczności uzyskania uprzedniego tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce.

Bardzo krytycznie doktryna odnosi się do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2014r. (sygn. akt I CSK 286/13), w którym postawiono tezę, iż “Sam fakt utraty bytu prawnego przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością nie uzasadnia odstąpienia od zasady, że wierzyciel spółki pozywający członków jej zarządu z powołaniem się na bezskuteczną egzekucję zobowiązania spółki powinien dysponować stwierdzającym to zobowiązanie tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce.”

Rekompensata za koszty odzyskiwania należności

Na tle generalnego wymogu istnienia tytułu egzekucyjnego wobec spółki przyjąć należy liberalne stanowisko (praktyka obrotu dowodzi jednak jego racji), iż w wyjątkowych wypadkach pozwanie członków zarządu mogłoby się dokonać nawet bez uprzedniego stwierdzenia w tytule egzekucyjnym roszczenia wobec samej spółki. Chodzi zwłaszcza o przypadki, w których spółka z o.o. już nie istnieje.

W wyroku z dnia 13 grudnia 2006 r. (II CSK 300/06) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że w konkretnym stanie faktycznym sprawy posiadanie tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce nie musi być warunkiem sine qua non odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h.

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2014 r. (II CSK 790/13) uznano, że w szczególnych okolicznościach faktycznych sprawy występująca czasowo lub trwale niemożność uzyskania przez powoda tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce, ze względu na wszczęcie wobec niej postępowania upadłościowego lub wykreślenia z rejestru przedsiębiorców wskutek zakończenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, pozwala na wykazanie przez powoda w postępowaniu z art. 299 k.s.h. istnienia wierzytelności przysługującej mu względem spółki w oparciu o inny dowód niż tytuł egzekucyjny wystawiony przeciwko spółce z o.o.

Brak postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji w stosunku do spółki

Doktryna i orzecznictwo stoją na zgodnym stanowisku, że bezskuteczność egzekucji można stwierdzić innymi dowodami niż tylko postanowienie komornika umarzające egzekucję.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r. (V CKN 416/01)ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.

Bezskuteczność egzekucji może być wykazana poprzez:

- wykaz majątku spółki z o.o. sporządzony w toku postępowania o wyjawienie majątku,
- postanowienie sądowe oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ustawy prawo upadłościowe,
- bilans spółki z o.o., z którego będzie wynikać, iż spółka nie ma jakiegokolwiek majątku, z którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia,
- księgi handlowe spółki,
- inne środki dowodowe, np. zeznania świadków czy przesłuchanie stron.

Konkluzja

Mimo braku aprobaty orzeczenia Sądu Najwyższego, z którego tezy wynika, że utrata bytu prawnego przez spółkę z o. o. nie zwalnia wierzyciela z obowiązku dysponowania tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce w przypadku wystąpienia z powództwem przeciwko członkom zarządu, to jednak nie wszystkie sądy w Polsce prezentuję krytyczne podejście do takiego stanowiska i oddalają powództwa złożone w trybie art. 299 k.s.h. w oparciu o brak wystąpienia tej przesłanki (istnienie tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce).

Ryzyko – czy sąd podejdzie liberalnie czy rygorystycznie do braku tytułu egzekucyjnego – obciąża niestety wierzyciela, który występuje z powództwem przeciwko zarządowi.

Klient kancelarii musi więc podjąć decyzję, czy odstąpić od dochodzenia i bezpowrotnie utracić przysługujące mu wynagrodzenie za wykonane usługi czy jednak zaryzykować ewentualne przegranie kosztów procesu i wynagrodzenie pełnomocnika aby uzyskać orzeczenie sądowe od członków zarządu spółki.

Windykacja należności B2B