Autorskie prawa majątkowe do utworów pracowniczych

Wielu pracodawców myśli, że nabywa prawa do wszystkiego co zostało stworzone przez ich pracowników, w tym całość autorskich praw majątkowych do utworów, których twórcami są pracownicy.

Jak to wygląda w rzeczywistości?

Powyższą kwestię regulują przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W odniesieniu do pracowników, tj. osób fizycznych z którymi został nawiązany stosunek pracy na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracy, prawo autorskie przewiduje powstanie tak zwanych „utworów pracowniczych”.

Utworem pracowniczym w rozumieniu przepisów prawa autorskiego jest utwór stworzony przez pracownika w ramach jego obowiązków pracy. W tym przypadku nie ma znaczenia czas trwania stosunku pracy, jak również jego późniejsze rozwiązanie.

O tym, że utwór powstał w ramach obowiązków pracowniczych danego pracownika będzie można mówić w sytuacji gdy zaniechanie wykonania utworu narazi pracownika na zarzut naruszenia tych obowiązków.

Nie będzie więc utworem pracowniczym utwór powstały w wyniku udzielenia polecenia służbowego wykraczającego poza ustalony zakres obowiązków danego pracownika.

Należy pamiętać, o tym, że w przypadku gdy pracownik stworzy jakikolwiek utwór nieobjęty zakresem jego obowiązków pracy (np. pracownik kadr w godzinach pracy stworzy grafikę), nawet jeżeli nastąpiło to w związku z nabytymi przez niego w miejscu pracy umiejętnościami oraz z wykorzystaniem narzędzi udostępnionych przez pracodawcę, stworzony przez niego utwór nie będzie utworem pracowniczym.

Z utworami pracowniczymi nie będziemy mieć do czynienia w przypadku umów cywilnoprawnych np. umowy o dzieło. Utworem pracowniczym nie będzie również dzieło stworzone przez wspólnika spółki prawa handlowego, którego nie wiąże ze spółką stosunek pracy (wyrok SN z 25 marca 2011 r. sygn. akt IV CSK 504/10).

Pracodawca i pracownik mogą w umowie o pracę postanowić do kogo będą należały autorskie prawa majątkowe do utworów powstałych w wyniku działalności twórczej pracownika.

Dopiero w przypadku gdy umowa o pracę tego nie reguluje autorskie prawa majątkowe do utworów pracowniczych nabywa pracodawca. Nabycie autorskich praw majątkowych przez pracodawcę następuje z chwilą przyjęcia utworu od pracownika (inaczej programy komputerowe – z chwilą powstania).

Przyjęcie może nastąpić poprzez wyraźne lub dorozumiane oświadczenie pracodawcy. Jeżeli pracodawca, w terminie 6 miesięcy od dnia dostarczenia mu utworu, nie zawiadomi pracownika o odmowie przyjęcia utworu lub o uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty przez pracodawcę.

Do momentu przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w całości pozostają po stronie pracownika- twórcy.

Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa również własność nośnika (przedmiotu), na którym utwór utrwalono np. wydruk komputerowy, CD.

Nabycie przez pracodawcę autorskich praw majątkowych nie obejmuje całości tych praw, a jedynie te, które służą realizacji uzgodnionego celu umowy i zamiaru stron.

W przypadku nieoznaczenia w umowie o pracę pól eksploatacji na których pracodawcy przysługiwać będzie prawo do korzystania i rozporządzania utworem pracodawca nabędzie autorskie prawa majątkowe tylko w zakresie pól eksploatacji uzasadnionych zakresem działalności pracodawcy oraz rodzajem utworu (inaczej programy komputerowe – pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe na wszystkich polach eksploatacji).

Z tytułu przejścia na pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu pracowniczego pracownikowi nie przysługuje żadne dodatkowe wynagrodzenie, chyba że umowa o pracę stanowi inaczej. Wynagrodzenie za pracę stanowi tutaj równocześnie wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych.

W przypadku utworów tworzonych przez pracownika, które nie stanowią utworów pracowniczych jak również w przypadku utworów stworzonych przez twórców działających na podstawie umów cywilnoprawnych do przeniesienia autorskich praw majątkowych konieczna jest umowa pisemna.

Należy zwrócić uwagę również na to, że jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.