Spółka europejska

Unia Europejska zmierzając do ujednolicenia uregulowań na obszarze wspólnego rynku, zajęła się zagadnieniami obejmującymi formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstw. W prawie europejskim możemy odnaleźć uregulowania obejmujące następujące paneuropejskie formy prowadzenia działalności:

1. 1. spółka europejska,
   2. europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych,
   3. spółdzielnia europejska.

Niniejszy artykuł ma za zadanie przybliżyć pierwszą z tych form, która z roku na rok zyskuje na popularności, a mianowicie spółkę europejską.

• Likwidacja spółki z o.o. – Zamknięcie

Uregulowania prawne dotyczące Spółki Europejskiej (SE) znajdziemy przede wszystkim w prawie wspólnotowym, tj. w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej oraz w dyrektywie 2001/86/WE uzupełniającej statut spółki europejskiej w odniesieniu do zaangażowania.

W prawie polskim spółki europejskiej dotyczą ponadto regulacje ustawy z 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu gospodarczym i spółce europejskiej.

1. 1. transgraniczna fuzja – połączenie dwóch lub więcej spółek akcyjnych, działających co najmniej w dwóch państwach członkowskich UE;
   2. zawiązanie holdingu – założenie SE jako spółki holdingowej przez co najmniej dwie spółki kapitałowe, przy czym jedna z nich musi mieć filię lub zakład w innym państwie członkowskim;
   3. założenie SE jako spółki – córki poprzez utworzenie spółki zależnej albo przekształcenie spółki akcyjnej, która posiada spółką zależną w innym państwie UE;
   4. przekształcenie spółki akcyjnej, która co najmniej od dwóch lat ma własny oddział w innym kraju UE.

Najszerszy dostęp do SE mają krajowe spółki akcyjne, które mogą uczestniczyć w każdym z czterech sposobów jej utworzenia. W zawiązaniu holdingu mogą uczestniczyć spółki akcyjne oraz spółki z o. o., z kolei dostęp do utworzenia zależnej SE przysługuje znacznie szerszemu gronu spółek, tj. podmiotom postrzeganym przez pryzmat art. 48 ust. 2 TWE, który stanowi „Przez spółki rozumie się spółki prawa cywilnego lub handlowego, a także spółdzielnie oraz inne osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego, z wyjątkiem spółek, których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysków.”

Zawiązanie spółki europejskiej w każdym przypadku wymaga sporządzenia aktu założycielskiego i statutu oraz porozumienia założycieli z reprezentantami pracowników spółek uczestniczących w tworzeniu spółki ponadnarodowej.

Statut SE jest identyczny we wszystkich państwach Wspólnoty, co oznacza, że spółka zarejestrowana jako „europejska” w jednym państwie, jest automatycznie uznawana za takie w pozostałych. Spółka Europejska powinna zostać zarejestrowana we właściwym krajowym rejestrze państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę. W Polsce jest to Krajowy Rejestr Sądowy.

Minimalny kapitał zakładowy SE wynosi 120 tysięcy euro, nie mniej jednak w określonych przypadkach przepisy krajowe mogą przewidywać wymogi dot. wyższego kapitału. W spółce europejskiej kapitał zakładowy wyrażony w euro podzielony jest na akcje, a odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania spółki została wyłączona.

W zakresie skarbowym i podatkowym należy pamiętać, że podatki uiszcza się w kraju siedziby statutowej, a księgowość należy prowadzić na podstawie przepisów prawa państwa siedziby. Dodatkowo przewidziano możliwość prowadzenia rachunkowości (w tym sprawozdań finansowych) w walucie euro, zaś rachunek zysków i strat winien obejmować działalność na terenie całej Unii Europejskiej. Siedziba statutowa SE musi znajdować się w tym samym państwie członkowskim, w którym jest wpisana do rejestru.

Dodatkowo możliwym jest przeniesienia siedziby statutowej na teren innego członka Wspólnoty bez potrzeby likwidacji spółki, czego nie przewidują przepisy polskiego kodeksu spółek handlowych w odniesieniu do innych spółek i tak np. w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, transgraniczne przeniesienie siedziby do innego kraju oznacza jej rozwiązania i konieczność przeprowadzenia likwidacji (art. 270 pkt. 2 k.s.h.).

Innowacyjne rozwiązanie zastosowane w strukturze spółki europejskiej dotyczy organów i modelu funkcjonowania spółki. Struktura organów SE jedynie z pozoru przypomina rozwiązania dotyczące polskiej spółki akcyjnej. Status SE może określić jej funkcjonowanie na dwa sposoby, albo w systemie dualistycznym albo monistycznym.

Model dualistyczny, obowiązujący w większości państw Unii Europejskiej (w tym również w Polsce), charakteryzuje się istnieniem walnego zgromadzenia akcjonariuszy jako organu stanowiącego oraz zakłada podział kompetencji między organem zarządzającym i prowadzącym sprawy spółki (zarząd) a organem nadzorującym działalność spółki (rada nadzorcza).

W oparciu o przepisy ustawy o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej członkowie zarządu powoływani są przez radę nadzorczą, której członków wybiera walne zgromadzenie. Z kolei model monistyczny, który występuje we Francji oraz Wielkiej Brytanii wyszczególnia w strukturach spółki walne zgromadzenie i radę administrującą.

Rada prowadzi sprawy spółki, a członków powołuje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Dodatkowo rada może powierzyć prowadzenie spraw SE dyrektorowi wykonawczemu niebędącemu członkiem rady administrującej SE.

Niezwykle istotnym, zwłaszcza podczas zakładania spółki jest ustawowo określona instytucja „zaangażowania pracowników”. Nie wchodząc w szczegóły tej dość skomplikowanej materii wskazać należy, że pod pojęciem zaangażowania pracowników należy rozumieć zasady uczestnictwa pracowników w zarządzaniu spółką.

Spółka europejska musi zawrzeć pisemne porozumienie ze specjalnym zespołem negocjacyjnym, który składa się z pracowników zatrudnionych w spółkach uczestniczących w SE i spółkach zależnych.

Porozumienie określa w szczególności: zakres jego stosowania, skład, liczbę i podział miejsc w organie przedstawicielskim, funkcje tego organu, częstotliwość zebrań i sposób informowania i konsultacji, środki finansowe i materialne dla organu przedstawicielskiego oraz fakultatywne zasady uczestnictwa.

Podsumowując powyższe, wskazać należy, że spółka europejska staje się coraz bardziej atrakcyjnym rozwiązaniem przy prowadzeniu ponadnarodowego przedsiębiorstwa. Głównym celem spółki europejskiej jest ułatwienie przedsiębiorcom europejskim połączenia potencjałów gospodarczych, reorganizację działalność w Unii oraz pogłębianie transgranicznej współpracy i kooperacji.

Jednakowe rozwiązania i ramy prawne minimalizują ryzyka, koszty i problemy prawno-podatkowe. Zgodnie z motywem 6 do rozporządzenia nr 2157/2001 spółka europejska, której założenie i działalność regulowana jest przez przepisy rozporządzenia wspólnotowego bezpośrednio stosowanego we wszystkich państwach członkowskich, doprowadzić ma do tego, aby jednolitość ekonomiczna i jednolitość prawna przedsiębiorczości we Wspólnocie pokrywały się w jak najszerszym zakresie.