Prawa majątkowe wspólnika spółki z o.o.

Prawa, których realizacja prowadzi do bezpośrednich przesunięć między spółką a wspólnikiem określa się mianem praw majątkowych wspólnika spółki. Do katalogu praw o charakterze majątkowym wspólnika spółki z o. o. w szczególności zalicza się

PRAWO DO DYWIDENDY – ART. 191-198 K.S.H.;

Pod pojęciem instytucji “prawa do dywidendy” należy rozumieć podstawowe prawo majątkowe wspólnika w spółce, jakim jest prawo do udziału w zysku. Należy jednak odróżnić ogólne prawo do zysku (dywidendy), jakie posiada wspólnik w ramach swoich praw udziałowych, od prawa do zysku, o jakim stanowi art. 191 § 1 k.s.h.

Roszczenie o wypłatę dywidendy powstaje po spełnieniu się przesłanek z art. 191 § 1 KSH. Tym samym, wspólnik nabywa prawo do udziału w zysku rocznym, o ile kumulatywnie wystąpią dwie przesłanki: zysk wynika ze sprawozdania finansowego spółki oraz został przeznaczony do podziału w całości lub w stosownej części uchwałą zgromadzenia wspólników.

Od momentu ustalenia prawa do dywidendy wspólnikowi przysługuje roszczenie wobec spółki o jej wypłatę, a zatem spółka (jako dłużnik wspólnika) nie może go tego prawa w późniejszym czasie pozbawić, np. w drodze uchwały wspólników o ograniczeniu prawa do dywidendy.

Zgodnie z art. 191 § 3 k.s.h. zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów (o ile umowa spółki nie stanowi inaczej). Oznacza to proporcjonalny podział zysku pomiędzy wspólników w stosunku do posiadanych przez nich udziałów w kapitale zakładowym spółki. Istotnym jest również określenie dnia dywidendy, czyli dnia zgodnie z którym ustala się wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy.

Umowa spółki może przewidywać upoważnienie zgromadzenia wspólników do określenia dnia dywidendy innego niż dzień podjęcia uchwały o podziale zysku, jednakże dzień dywidendy nie może być wyznaczony w terminie późniejszym niż w terminie dwóch miesięcy od dnia podjęcia uchwały o podziale zysku.

Kodeks spółek handlowych nie uregulował kwestii przedawnienia roszczeń o wypłatę przyznanej za dany rok obrachunkowy dywidendy. Doktryna stoi jednak na stanowisku, że roszczenie o wypłatę dywidendy w spółkach kapitałowych podlega 10-letniemu terminowi przedawnienia.

• Zgromadzenie wspólników spółki z o.o.

PRAWO DO UDZIAŁU W TZW. KWOCIE LIKWIDACYJNEJ – ART. 286 K.S.H.;

Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli.

Majątek dzieli się miedzy wspólników w stosunku do ich udziałów. Umowa spółki może określać inne zasady takiego podziału. Nie mniej jednak umowa nie może zmienić reguł postępowania wynikających z przepisu art. 286 § 1 k.s.h.

Moment, w którym likwidatorzy spółki mogą rozpocząć podział majątku uzależniony jest od zaistnienia dwóch przesłanek: zaspokojenia lub zabezpieczenia swoich wierzycieli oraz zachowania 6-miesięcznego terminu od dnia ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli.

• Umowa spółki z o.o.

PRAWO DO WYNAGRODZENIA ZA UDZIAŁY W PRZYPADKU ICH UMORZENIA – ART. 199 K.S.H.;

W przypadku przymusowego lub automatycznego umorzenia udziału wspólnika, przysługujące mu wynagrodzenie nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników.

W zakresie dobrowolnego umorzenia udziału przepisy nie regulują minimalnej wysokości wynagrodzenia. Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia.

PRAWO DO ROZPORZĄDZANIA UDZIAŁEM (PRAWO DO ZBYCIA I OBCIĄŻENIA UDZIAŁU) – ART. 180-182 K.S.H.;

Niewątpliwie rozporządzanie udziałem należy do uprawnień wspólnika o charakterze majątkowym. W szczególności rozporządzenie udziałem może polegać na zbyciu jego całości lub ułamkowej części, zastawieniu lub ustanowieniu na nim prawa użytkowania.

Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Zgodnie z art. 182 k.s.h. zbycie oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki, której co do zasady udziela zarząd w formie pisemnej.

PRAWO DO WYNAGRODZENIA ZA ŚWIADCZENIA NA RZECZ SPÓŁKI – ART. 158 § 2, 176 K.S.H.;

Jeżeli wspólnik ma być zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, wówczas w umowie spółki należy oznaczyć rodzaj i zakres takich świadczeń. Wynagrodzenie wspólnika za takie świadczenia jest wypłacane także w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe nie wykazuje zysku.

Zgodnie z orzecznictwem, wynagrodzenie nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie.

Należy jednak pamiętać, że przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług (szerzej na temat aportu w jednym z moich kolejnych artykułów).

PRAWO PIERWSZEŃSTWA W OBJĘCIU NOWYCH UDZIAŁÓW PRZY PODWYŻSZENIU KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO – ART. 258 K.S.H.;

Prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki przysługuje wspólnikom, o ile umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego nie wyłącza lub nie ogranicza tego uprawnienia.

Regulacja art. 258 § 1 KSH odnosi się tylko i wyłącznie do sytuacji, gdy podwyższenie kapitału zakładowego następuje przez utworzenie nowych udziałów. Prawo pierwszeństwa wykonuje się w terminie miesiąca od dnia wezwania przez zarząd do jego realizacji.

Oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału bądź udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału bądź udziałów wymaga formy aktu notarialnego.

PRAWO DO OTRZYMANIA ZWROTU DOPŁAT – ART. 179 K.S.H.;

Dopłaty mogą być zwracane wspólnikom (wszystkim równomiernie), jeżeli nie są wymagane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym. Zwrot dopłat może nastąpić po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia o zamierzonym zwrocie w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki.

Zdaniem autora artykułu, z art. 179 k.s.h. ma charakter względnie obowiązujący i kwestie zwrotu dopłat mogą zostać uregulowane w umowie spółki w odmienny sposób.