Klauzula Tag along jako instrument ograniczający swobodę zbywania praw udziałowych

Klauzula “tag along” chroni interesy jednego z udziałowców, którym zazwyczaj jest udziałowiec mniejszościowy, w przypadku gdy inny udziałowiec, którym najczęściej jest udziałowiec dominujący będzie zbywał swoje prawa udziałowe, przyznając prawo żądania możliwości zbycia swoich praw udziałowych na takich samych zasadach jak zbycie praw udziałowych udziałowca dominującego.

Innymi słowy, instytucja tag along polega na tym, że jeśli wspólnik spółki będzie sprzedawać swoje udziały, to na żądanie innych wspólników będzie musiał spowodować, aby nabywca jego udziałów odkupił proporcjonalną liczbę jednostek uczestnictwa w spółce także od pozostałych.

Przedsiębiorcy (zwłaszcza w umowach inwestycyjnych) z przedmiotowej klauzuli nie korzystają zbyt często i podchodzą do niej z dużym dystansem, chociaż nie stanowi ona novum w prawie spółek handlowych i swoją konstrukcją sięga do uregulowań umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, tj. art. 391 kodeksu cywilnego:

„Jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten, kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od obowiązku naprawienia szkody spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia.”

W tym przypadku gwarantującym spełnienie świadczenia przez osobę trzecią jest zbywca (uprawnionym wspólnik), któremu przysługuje prawo żądania przyłączenia się do zbycia, zaś osobą trzecią nabywca praw udziałowych.

Z zastosowania powyższej konstrukcji wynika, że w przypadku zbywania udziałów na rzecz osoby trzeciej (nabywcy praw udziałowych) wspólnik zbywający udziały zobowiązuje się wobec inwestora do tego, że osoba trzecia nabędzie udziały także od niego po cenie za udział nie niższej niż oferowana wspólnikowi zbywającemu udziały.

Przykład:

Kapitał zakładowy spółki XXX sp. z o. o. wynosi 10.000,00 zł i składa się z 200 udziałów o wartości nominalnej 50,00 zł. W spółce jest dwóch wspólników (udziałowców): Łukasz B. posiadający 10% udziałów w kapitale zakładowym oraz Mirosław Z. posiadający 90% udziałów w kapitale zakładowym. Mirosław Z. postanowił zbyć wszystkie swoje udziały w drodze sprzedaży na rzecz Marka C. po cenie 500,00 zł za udział. Łukasz B. będzie mógł wówczas skorzystać z instytucji klauzuli tag along i także zbyć swoje udziały po cenie nie niższej niż 500,00 zł za udział. W takiej sytuacji, to Mirosław Z. będzie zobowiązany do zapewnienia, że Marek C. nabędzie udziały również od Łukasza B.

Klauzulę można zawrzeć zarówno w umowie spółki, jak i w umowie między wspólnikami. Przykład brzmienia klauzuli tag along:

1. 1. Każdemu wspólnikowi przysługiwać będzie prawo żądania, aby wspólnik sprzedający przysługujące mu udziały, doprowadził do proporcjonalnego zbycia przez pozostałych wspólników posiadanych przez nich udziałów (klauzula tag along) na zasadach określonych w ust. 2.
   2. Po doręczeniu wspólnikowi powiadomienia o zamiarze sprzedaży przez drugiego wspólnika przysługujących mu udziałów, każdy ze wspólników uprawniony jest do żądania, aby w myśl art. 391 kodeksu cywilnego – wspólnik sprzedający spowodował, że osoba trzecia wskazana w treści powiadomienia o zamiarze sprzedaży nabędzie udziały posiadane przez wspólnika uprawnionego, w proporcji wskazanej przez wspólnika uprawnionego, nie większej jednak niż odpowiadająca stosunkowi udziałów zbywanych przez wspólnika sprzedającego do wszystkich udziałów posiadanych przez wspólnika sprzedającego.

Reasumując, konstrukcja klauzuli tag along daje wspólnikowi możliwość wyjścia ze spółki w sytuacji, gdy próbuje tego dokonać jeden z pozostałych wspólników. Osoba trzecia powinna złożyć wspólnikowi propozycję nabycia jego udziałów na takich samych zasadach jak wspólnikowi zbywającemu udziały, a obowiązek doprowadzenia do złożenia takich propozycji ciąży na wspólniku zbywającym.

Niewątpliwie zastosowanie klauzuli tag along w umowie spółki jest jednym ze sposobów ograniczenia zbycia udziału, o którym stanowi art. 182 § 1 kodeksu spółek handlowych.