Członek zarządu spółki kapitałowej a formy jego „zatrudnienia”

Czlonek zarzadu spolki kapitalowej a formy jego „zatrudnienia

Zgodnie z art. 201 i 368 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Jest to organ obligatoryjny w spółce kapitałowej, tj. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: sp. z o.o.) lub spółce akcyjnej (dalej: S.A.).

Spis treści
    Add a header to begin generating the table of contents

    Zarząd spółki kapitałowej

    Powołanie zarządu jest jednym z wymogów powstania spółki kapitałowej. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków powołanych spośród wspólników (akcjonariuszy) lub spoza ich grona.

    Członek zarządu spółki kapitałowej, co do zasady powoływany jest w sp. z o.o. uchwałą wspólników, a w S.A. uchwałą rady nadzorczej. W ten sposób następuje nawiązanie stosunku organizacyjnego pomiędzy członkiem zarządu a spółką, w wyniku czego członek zarządu nabywa prawo oraz obowiązek wykonywania mandatu.

    Obok stosunku organizacyjnego często dochodzi także do nawiązania stosunku obligacyjnego pomiędzy członkiem zarządu a spółką. Stosunek ten może przybrać formę umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, a więc np. umowy o świadczenie usług, o zarządzanie, czy też tzw. kontraktu menadżerskiego.

    Możliwość taką dopuszczają przepisy k.s.h., zgodnie z którymi odwołanie członka zarządu nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu (art. 203 § 1 oraz 370 § 1 k.s.h.).

    Należy podkreślić, że samo powołanie członka zarządu w jego skład nie pociąga za sobą automatycznie nawiązania przez spółkę z powołanym umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej. To od spółki zależy, czy stosunek organizacyjny będzie stanowił wyłączną podstawę pełnienia funkcji członka zarządu. 

    Za nawiązaniem dodatkowego stosunku obligacyjnego przemawia przede wszystkim zamiar zapewnienia członkowi zarządu stałego i nieuzależnionego od wyników finansowych spółki źródła dochodu.

    Umowa o pracę

    Jak zostało już wskazane powyżej, k.s.h. wprost dopuszcza możliwość zatrudniania członków zarządu na podstawie umowy o pracę, jednakże nie wskazuje dodatkowych warunków, które muszą zostać spełnione dla skutecznego nawiązania stosunku pracy.

    Oznacza to, że zastosowania w tej kwestii mają bezpośrednio przepisy kodeksu pracy (dalej: k.p.), tj. przede wszystkim art. 22 § 1 k.p., zgodnie z którym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

    Zatem, jak zostało wskazane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 07.04.2010 r. w sprawie o sygn. II UK 357/09, elementami niezbędnymi do istnienia stosunku pracy są:

      1. osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem),
      2. na rzecz podmiotu zatrudniającego, a zatem na ryzyko socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) tego podmiotu),
      3. w warunkach podporządkowania jego kierownictwu.

    Umowa cywilnoprawna

    Przy zatrudnieniu członka zarządu na podstawie umowy cywilnoprawnej należy szczególną uwagę zwrócić na fakt, że stosunek o charakterze cywilnym nie może posiadać cech charakteryzujących stosunek pracy (wymienionych powyżej). Istotnym jest zaznaczenie, że to nie nazwa, lecz treść umowy przesądza o rodzaju stosunku prawnego łączącego strony.

    Ma to zasadnicze znaczenie przede wszystkim dla kwestii związanych z objęciem członka zarządu składkami na ubezpieczenie społeczne. Dla przykładu: jeżeli umowa zlecenia łącząca członka zarządu ze spółką posiadać będzie de facto cechy umowy o pracę, w takim przypadku członek ten podlegać będzie ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak inni pracownicy.

    Zarząd jednoosobowy

    Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego nie jest możliwe zawarcie umowy o pracę z jedynym członkiem zarządu będącym jednocześnie jedynym wspólnikiem (lub akcjonariuszem) spółki.

    W takiej sytuacji bowiem nie dojdzie do zrealizowania jednej z przesłanek koniecznych do nawiązania stosunku pracy, tj. podporządkowania pracownika pracodawcy. Należy bowiem uznać, że w tak opisanej sytuacji ta sama osoba występowałaby jednocześnie w charakterze zarówno pracownika, jak i pracodawcy.

    Uznaje się, że jest to szczególna forma prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oddzielona od osobistego majątku jedynego wspólnika tylko przez konstrukcję (fikcję) osoby prawnej (tak zostało stwierdzone m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 07.04.2010 r., sygn. II UK 357/09). W przypadku zawarcia umowy o pracę przez spółkę z członkiem zarządu będącym jej jedynym wspólnikiem (lub akcjonariuszem) należy uznać ją za nieważną.

    Podobnie rzecz się ma w przypadku członka zarządu będącego „niemal jedynym” wspólnikiem (akcjonariuszem) spółki. W orzecznictwie nie zostało dookreślone co dokładnie należy rozumieć przez to pojęcie, jednakże należy przyjąć, że sytuacja taka ma miejsce, kiedy udział innego wspólnika w kapitale zakładowym spółki jest jedynie iluzoryczny.

    Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 07.04.2010 r. wydanym w sprawie o sygn. II UK 177/09 wskazał przykładowe proporcje udziałów świadczące o iluzorycznym charakterze pełnienia funkcji członka zarządu, tj. 99/100 do 1/100.

    Podsumowanie

    Reasumując, należy pamiętać, że samo powołanie do pełnienia funkcji członka zarządu przez odpowiedni organ spółki nie pociąga za sobą automatycznie powstania stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego. Możliwym jest pozostawanie przez członka zarządu jedynie w stosunku organizacyjnym ze spółką, który powstaje w wyniku powołania.

    Dla powstania stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego konieczna jest dodatkowa czynność prawna w postaci zawarcia stosownej umowy (np. umowy o pracę, umowy zlecenia, kontraktu menadżerskiego).

    Podobnie jest w przypadku odwołania z pełnienia funkcji członka zarządu – nie powoduje to automatycznego ustania stosunku pracy (lub stosunku cywilnoprawnego). Odwołanie ze stanowiska członka zarządu może stanowić podstawę do rozwiązania stosunku pracy czy stosunku zlecenia.

    Należy więc pamiętać, że jeżeli osobie odwołanej ze stanowiska członka zarządu nie wypowiedziano umowy o pracę (zlecenia), pozostaje ona w dalszym ciągu ze spółką w stosunku pracy czy zlecenia (wyrok SN z dnia 15.03.2006 r., II PK 167/05).

    Jak zalozyc spolke z o. o
    Prawo spółek

    Jak założyć spółkę z o. o.

    Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest w Polsce bardzo popularne. W dzisiejszym artykule podpowiadamy, jak prawidłowo założyć ją krok po kroku, …

    Czytaj →
    Dzialalnosc gospodarcza cudzoziemcow w Polsce – czy i jak prowadzic firme lub spolke w Polsce
    Prawo spółek

    Działalność gospodarcza cudzoziemców w Polsce – czy i jak cudzoziemiec może prowadzić firmę lub spółkę w Polsce?

    Wielu przedsiębiorców z różnych krajów myśli o inwestowaniu i zawieraniu spółek za granicą. Niektórzy inwestują w Polsce. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 roku …

    Czytaj →