Ruchomy czas pracy i tryb jego wprowadzenia
Ruchomy czas pracy uregulowany w art. 1411 KP wprowadzony został przepisami ustawy z dnia 12.7.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 896). Nowelizacja ta weszła w życie w dniu 23 sierpnia 2013 r.
Ruchomym czasem pracy jest taki rozkład czasu pracy, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy przez umówiony wymiar czasu pracy (zazwyczaj jest to 8 godzin dziennie) bez konkretnie określonych godzin rozpoczynania i kończenia pracy. Ruchomy system czasu pracy wyklucza traktowanie pracy wykonywanej przez pracownika ponownie w tej samej dobie pracowniczej jako pracy w godzinach nadliczbowych. Przez dobę pracowniczą, zgodnie z art. 128 § 3 pkt 1 KP, rozumieć należy 24 kolejne godziny, rozpoczynając od godziny, w której pracownik rozpoczął pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Przykład:
Pracownik rozpoczyna pracę we wtorek o 8:00 i pracuje do 16:00. Doba pracownicza tego pracownika kończy się w środę o godzinie 8:00. Gdyby w środę pracownik został zobowiązany do rozpoczęcia pracy o 7:00, to od 7:00 do 8:00 pracownik ten w związku z przekroczeniem dobowej normy czasu pracy, pracowałby w godzinach nadliczbowych. W przypadku stosowania ruchomego czasu pracy skutek taki jednak nie nastąpi.
Ruchomy czas pracy stosowany może być w dwóch wariantach:
1) jako ustalanie rozkładów czasu pracy przewidujących różne godziny rozpoczynania pracy w dniach pracy pracowników,
2) jako określanie przedziału czasu, w którym pracownik powinien podjąć pracę.
Ad 1. W pierwszym przypadku pracodawcy mogą ustalić rozkład czasu pracy przewidujący różne godziny rozpoczynania pracy przez pracowników w poszczególnych dobach, w tym również w taki sposób, że w danym dniu pracownik może rozpoczynać pracę wcześniej niż w dniu poprzednim. Rozpoczęcie świadczenia pracy w niezakończonej dobie pracowniczej nie będzie w takim przypadku stanowiło pracy w godzinach nadliczbowych.
Przykład:
Pracownik świadczy pracę na rzecz pracodawcy 5 razy w tygodniu, od poniedziałku do piątku. Po wprowadzeniu ruchomego czasu pracy, pracownik w poniedziałek pracuje w godzinach od 9:00 do 17:00, we wtorki, środy i czwartki w godzinach od 8:00 do 16:00, a w piątki w godzinach od 7:00 do 15:00. Rozpoczęcie pracy we wtorek o godzinie 8:00 oraz w piątek o godzinie 7:00 nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych, pomimo tego, że następuje w niezakończonej dobie pracowniczej w rozumieniu przepisów KP.
Ad 2. Pracodawcy mogą również wprowadzić rozkład czasu pracy, w którym określają przedział czasu, w którym pracownicy są obowiązani rozpocząć świadczenie pracy. Również w takim rozkładzie, w sytuacji gdy pracownik w kolejnym dniu rozpocznie pracę o wcześniejszej godzinie niż w dniu poprzednim, praca taka nie będzie stanowić pracy w godzinach nadliczbowych.
Przykład:
Pracownik świadczy pracę na rzecz pracodawcy 5 razy w tygodniu, od poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie. Po wprowadzeniu ruchomego czasu pracy pracownik codziennie może rozpoczynać pracę między godziną 8:00 a 10:00 i kończyć ją odpowiednio między godziną 16:00 a 18:00. Godzina rozpoczynania pracy zależy w takiej sytuacji od decyzji pracownika pod warunkiem, że zmieści się w ustalonych z pracodawcą widełkach i pracę wykonywać będzie przez 8 godzin dziennie.
W obu powyższych odmianach pracodawca musi jednak pamiętać o przestrzeganiu przepisów prawa pracy traktujących o odpoczynku dobowym i tygodniowym. Pracownikowi przysługuje bowiem w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, zaś w tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
Ruchomy czas pracy, zgodnie z przepisami kodeksu pracy, może być wprowadzony na trzy sposoby:
1) w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. Jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca może uzgodnić treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a KP, albo
2) w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe. Przedstawicieli musi być co najmniej dwóch. Muszą być oni wyłonieni, co oznacza, że chodzi o tryb mniej formalny niż wybory powszechne, to jednak słowo “przedstawiciel” ma sens taki, że osoba wyłoniona musi posiadać uprawnienie do reprezentacji. Tym samym procedura wyboru powinna być związana z zaangażowaniem co najmniej większości osób zatrudnionych w danym zakładzie pracy.
3) na pisemny wniosek pracownika, zgodnie z art. 150 § 3 i 5 KP – wniosek taki nie jest jednak dla pracodawcy wiążący.
Co istotne, wprowadzenie ruchomego czasu pracy nie wymaga przekazania porozumienia o jego wprowadzeniu okręgowemu inspektorowi pracy.