Ponaglenie i skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Dotychczas strona, której postępowanie było prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość) lub gdy organ nie załatwił je sprawy w terminie (bezczynność) miała możliwość wniesienia zażalenia do organu wyższego stopnia (albo wezwania do usunięcia naruszenia prawa, gdy nie ma organu wyższego stopnia).

• Skarga na przewlekłość postępowania

Wraz z nowelizacją k.p.a. od 1 czerwca 2017 r. funkcjonuje nowy środek prawny zwalczania opieszałości w załatwianiu spraw – ponaglenie. Celem dokonanych zmian jest zapewnienie większej klarowności i spójności kodeksowej regulacji w zakresie przeciwdziałania opieszałości organów administracji publicznej.

Wiąże się to także ze zwiększeniem efektywności zaskarżenia bezczynności i przewlekłego prowadzenia postępowania. W miejsce poprzednio istniejącego zażalenia na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania wprowadzono instytucję ponaglenia. Wyraźnie rozróżnia ona stany postępowania administracyjnego, które mogą stanowić przedmiot ponaglenia.

Przepis art. 37 § 1 k.p.a. jednoznacznie wskazuje, że bezczynność organu i przewlekłe prowadzenie postępowania są odrębnymi, samodzielnymi podstawami do kwestionowania bierności organów administracji publicznej. Warto więc uważnie zapoznać się z lekturą pierwszej części artykułu. Umożliwi to prawidłowe rozróżnienie stanu postępowania administracyjnego. Pozwoli także uniknąć błędu, gdzie zamiast skarżenia bezczynności organu, strona powoła się na przewlekłość.

• Oferta usług prawnych INLEGIS Kancelarie Prawne dostępna na stronie głównej Inlegis.pl

Ponaglenie

Zgodnie z art. 37 k.p.a. ponaglenie należy wnieść do właściwego organu administracji publicznej w formie podania, w rozumieniu art. 63 k.p.a., w jeden ze sposobów przewidzianych § 1 tego przepisu (np. pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu).

Wprowadzono również szczególny wymóg, zgodnie z którym ponaglenie musi zawierać uzasadnienie. Wnoszący ponaglenie powinien opisać sytuację procesową i wyjaśnić, dlaczego ocenia ją jako niezgodny z prawem stan bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania.

Argumentacja co do bezczynności to wskazanie, że w ustawowym terminie nie doręczono jej decyzji rozstrzygającej sprawę. Natomiast argumentacja w zakresie przewlekłości powinna wskazywać uchylanie się przez organ administracji publicznej od załatwienia sprawy przez podejmowanie zbędnych czynności, np. prowadzenie czynności dowodowych co do faktów udowodnionych, bezzasadne zawieszenie postępowania itd.

Taka argumentacja wymaga znajomości przepisów prawa materialnego i postępowania. Brak uzasadnienia powoduje, że organ obowiązany jest wezwać do uzupełnienia ponaglenia pod rygorem pozostawienia go bez rozpoznania. Pamiętać należy, że wniesienie ponaglenia nie jest ograniczone żadnym terminem.

Gdzie należy wnieść ponaglenie?

Organem właściwym do rozpatrzenia ponaglenia jest organ wyższego stopnia, a w sytuacji gdy nie ma takiego organu (np. w przypadku ministrów lub samorządowych kolegiów odwoławczych) – organ prowadzący postępowanie.

W zależności od tego, jaki organ jest właściwy do rozpatrzenia ponaglenia, różny jest tryb wniesienia tego środka prawnego. Również zakres kompetencji organu rozpatrującego ponaglenie ulega zmianie.

Jeżeli organem właściwym do rozpatrzenia ponaglenia jest organ wyższego stopnia, ponaglenie wnosi się za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie. Organ ten obowiązany jest przekazać ponaglenie bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. Musi także pisemnie ustosunkować się do wniesionego ponaglenia.

Następnie organ wyższego stopnia ma obowiązek rozpatrzyć ponaglenie w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania od organu prowadzącego postępowanie. Rozpatrzenie ponaglenia następuje w formie postanowienia, w którym, zgodnie z art. 37 § 6 KPA, organ wyższego stopnia: po pierwsze – wskazuje, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, a po drugie – w sytuacji stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości określa skutki prawne naruszenia prawa.

Uznanie zasadności ponaglenia

Ustaleniu, że organ prowadzący postępowanie dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, musi towarzyszyć stwierdzenie, czy zachowanie to miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Zaistnienie tej okoliczności jest jedną z przesłanek odpowiedzialności majątkowej pracownika organu administracji publicznej przewidzianej w ustawie z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa.

Ustalając, czy niezałatwienie sprawy w terminie lub przewlekłe prowadzenie postępowania nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa, organ wyższego stopnia powinien wziąć pod uwagę zarówno długość opóźnienia w załatwieniu sprawy, jak i dotkliwość skutków, jakie to opóźnienie powoduje dla interesu strony i interesu społecznego.

Jeżeli ponaglenie zostanie uznane za zasadne to organ wyższego stopnia podejmie następujące czynności:

1. 1. zobowiązuje organ prowadzący postępowanie do niezwłocznego załatwienia sprawy,
   2. zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie lub przewlekłości postępowania,
   3. w razie potrzeby zarządza podjęcia środków zapobiegawczych bezczynności lub przewlekłości na przyszłość.

Organ wyższego stopnia rozpatruje ponaglenie w granicach określonych w art. 37 § 6 k.p.a., to znaczy że nie staje się właściwy do merytorycznego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy. Nadanie takiej kompetencji naruszałoby zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego.

Skarga do sądu administracyjnego

Jeżeli pomimo wniesienia ponaglenia sprawa nadal się nie zakończyła, to strona ma prawo skorzystać z drugiego środka dyscyplinującego organ administracji publicznej do terminowego załatwienia sprawy, tj. wnieść skargę do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania.

W świetle art. 3 § 2 pkt 8 w zw. z pkt 1–4 oraz 9 p.p.s.a. przez bezczynność organu należy rozumieć nie tylko niewydanie w terminie decyzji administracyjnej, lecz także niewydanie określonych kategorii postanowień w postępowaniu administracyjnym oraz postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, a ponadto zaniechanie dokonania innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.

Kiedy można składać skargę do sądu administracyjnego?

Warunkiem dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego jest wyczerpanie środków zaskarżenia służących skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Oznacza to, że dopiero po wniesieniu ponaglenia można złożyć skargę.

Nie ma znaczenia sposób rozpoznania takiego zażalenia przez właściwy organ wyższego stopnia. Nieważny jest także fakt, że sprawa jest nadal przez organ rozpatrywana. Oznacza to, że skargę do sądu można złożyć od razu po wniesieniu ponaglenia, ważne, by kolejność nie była odwrotna.

Przedmiotem skargi na bezczynność organu w danej sprawie może być tylko bezczynność trwająca w dniu złożenia skargi, a nie bezczynność powstała po wniesieniu skargi i będąca wynikiem nierozpatrzenia w terminie nowego wniosku strony, wniesionego po złożeniu pierwotnej skargi.

Po złożeniu skargi

Organ, którego bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w terminie 30 dni od dnia jej otrzymania.

Skutki prawne uwzględnienia przez sąd administracyjny skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania określa art. 149 p.p.s.a. W szczególności, sąd administracyjny, uwzględniając skargę, zobowiązuje organ do wydania decyzji w określonym terminie bądź stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.

Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Sąd może ponadto orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego. Sąd może również z urzędu lub na wniosek strony postępowania sądowoadministracyjnego orzec o wymierzeniu organowi grzywny.

Co zrobić, gdy organ administracyjny nie wykona wyroku?

Niekiedy zdarza się, że organ nie wykonuje wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego przez sąd na wydanie aktu lub dokonanie czynności.

Niewykonanie wyroku sądu administracyjnego może polegać na:

• • pozostawaniu w bezczynności,
•  
  • pozostawaniu w stanie przewlekłości w prowadzeniu postępowania, w podjęciu lub kontynuacji postępowania administracyjnego mającego na celu zakończenie sprawy decyzją administracyjną lub w innej formie prawem przewidzianej.

Wówczas na podst. art. 154 p.p.s.a. strona, po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy, może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi grzywny. Nadto sąd może orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego.

Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy roszczenie o odszkodowanie od organu na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.

Jeżeli organ, w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie, nie wypłacił odszkodowania, uprawniony podmiot może wnieść powództwo do sądu powszechnego.